Siedzę przed pustą kartką, nic nie pamiętam – ten zły sen maturzysty pozostanie snem, jeśli zadbamy o nasz mózg, by z nami współpracował. Poniżej propozycje, jak to zrobić.
- SEN vs STRES
Mózg potrzebuje snu. Mózg osoby starszej jest zmęczony ok. 22:00. Mózg nastolatka często dopiero kilka godzin później. W zestawieniu z koniecznością wczesnego wstawania dobrą strategią jest zaproszenie własnego mózgu do odstresowania i wyciszenia – idealna metoda to czytanie powieści. Zaśnięcie nad książką jako strategia może brzmi niedorzecznie, ale jest de facto całkiem naukowo udowodnionym zaleceniem. Oznacza, że się odstresowaliśmy (6 minut czytania obniża stres o ponad 60%), nasz mózg pozwolił sobie na życiodajny sen.
- KUCIE vs PRZYJEMNOŚĆ
Mózg potrzebuje przyjemności. Każdy z nas ma w mózgu układ nagrody, który wydziela dopaminę, kiedy odczuwamy sukces, i to nas nakręca do dalszego działania. Frajda towarzysząca uczeniu się nam pomaga: popycha nas do dalszej nauki. Oczywiście zakuwanie do matury standardowo nie łączy się z przyjemnością. Ale uwaga: nastolatkowie, którzy czytają dla przyjemności (sięgają dla frajdy po książkę, niekoniecznie po lekturę!) osiągają wyższe wyniki na egzaminach. Wrócimy do tego.
- MYŚLENIE vs SPORT
Mózg potrzebuje ruchu. To banał: każdy z nas musi się ruszać, uprawiać sport, by móc funkcjonować. Ale ruch nie jest ważny tylko dla sprawności fizycznej. Jest także ważny dla naszej sprawności intelektualnej. Czytanie jako sposób na odstresowanie oraz ćwiczenie strategicznego myślenia okazuje się szalenie ważne dla sportowców. Polscy siatkarze biorą udział w kampanii „Czytaj i wejdź do gry” Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0, w której zaskakująco dużo mówią o tym, jak wiele dla ich sukcesów sportowych robi regularne czytanie książek.
- CZYTANIE vs NAUKI ŚCISŁE
Mózg potrzebuje ćwiczenia. Czytanie książek dla przyjemności jest tą czynnością, która najdoskonalej przygotowuje nas do osiągania najlepszych wyników we wszystkich dziedzinach (także w matematyce czy biologii i chemii), ponieważ proces czytania książki to ćwiczenie myślenia i poszerzania objętości mózgu do akumulacji wiedzy (co oznacza, że nie musimy czytać o matematyce, by czytanie nam w niej pomagało).
Samo czytanie, np. powieści, jest procesem ćwiczenia kompetencji mózgu do zrozumienia matematyki). Nasze mózgi są neuroplastyczne: czytanie książek ćwiczy umiejętności analizy, syntezy, dedukcji i indukcji; ćwiczy nasze krytyczne myślenie, wyobraźnię (także techniczną), rozszerza myślenie, budując naszą pewność siebie i sprawczość; sprawia, że łatwiej i więcej zapamiętujemy. Czytanie książek dla przyjemności jest w świetle badań niepodważalnym fundamentem efektywnej nauki.
- KSIĄżKA vs TOWARZYSTWO
Mózg potrzebuje towarzystwa. Człowiek jest istotą społeczną – kontakt z żywą osobą jest dla naszych mózgów ożywczy. Dlatego skuteczną metodą nauki jest przegadywanie z kimś materiału, który mamy zapamiętać czy zrozumieć, lub nawet książki, którą właśnie przeczytaliśmy. Kontakt z drugim homo sapiens pobudza nasz mózg do rozwoju. A zatem – towarzyskość w klasie maturalnej nie jest zła!
Powyższy zestaw nie wynika ze przestarzałego przywiązania do książek. Wręcz przeciwnie – wszystko to wynika z najnowszych badań neuronaukowych. Mózg dotleniony, wypoczęty, odstresowany i wyćwiczony czytaniem, dostymulowany wymianą myśli z drugim mózgiem i nakręcony poczuciem własnej wiedzy i sprawności z czytania wynikających – nie zawiedzie swojego właściciela na egzaminie.
Powodzenia!
Maria Deskur
wydawca, ekspertka upowszechniania czytania
Absolwentka romanistyki UJ, literatury francuskiej na Sorbonie oraz komunikacji społecznej na Université Lumière w Lyonie. Współzałożycielka wydawnictwa Muchomor, współtwórczyni serii „Basia” i „Czytam sobie”, wieloletnia dyrektor zarządzająca Wwydawnictw Egmont, Burda, współfundatorka i prezeska Fundacji Powszechnego Czytania. Zwyciężczyni konkursu Zwyrtała 2019 na najlepszy pomysł na promocję czytelnictwa za akcję „Książka na receptę. Recepta na sukces”, autorka poradnika upowszechniania czytania „Supermoc książek” oraz współautorka poradnika „Supermoc książek. #TataTeżCzyta”, Ashoka Fellow od 2023 roku. Prywatnie – mama czwórki dzieci, rowerzystka.
