Wiesz już, co będziesz zdawać na maturze jako przedmiot dodatkowy/przedmioty dodatkowe? Masz pewność, że to dobry wybór, który przyniesie optymalny wynik i punkty w rekrutacji? Zanim podejmiesz ostateczną decyzję, przeczytaj rady naszego eksperta.
Teoretycznie wszystko jest proste: jako przedmioty dodatkowe na maturze wybieramy te, w których czujemy się najmocniejsi i które będą nam potrzebne podczas rekrutacji na studia. W każdym razie, powinniśmy. Dlaczego zatem tyle jest nieoczekiwanych pogromów na egzaminach z pozornie łatwych przedmiotów, łez i awantur po ogłoszeniu wyników? Bo wielu maturzystom wciąż wydaje się, że „jakoś to będzie”.
Tymczasem matura to gra strategiczna i tę strategię trzeba starannie zaplanować. Bądź Napoleonem swojej matury – tym spod Austerlitz rzecz jasna, nie spod Waterloo…
Po pierwsze: Egzamin maturalny tworzą przedmioty obowiązkowe i dodatkowe.
Przedmiotów obowiązkowych nie wybieramy, z wyjątkiem języka obcego na poziomie podstawowym. Możemy natomiast wybierać od jednego do sześciu przedmiotów dodatkowych. Liczby wybranych przedmiotów przez maturzystów pokazujemy na diagramie (rys. 1).
Po drugie: Musisz wybrać przynajmniej jeden przedmiot dodatkowy.
Do uzyskania świadectwa dojrzałości w formule 2023 w roku 2025 konieczne jest zdanie egzaminów z przedmiotów obowiązkowych (na poziomie podstawowym) i przystąpienie do egzaminu z jednego przedmiotu dodatkowego (na poziomie rozszerzonym).
!!! Mamy jeden wyjątek od tej reguły
Obowiązek przystąpienia do jednego egzaminu dodatkowego w części pisemnej nie dotyczy absolwenta dowolnego typu szkoły, przystępującego do egzaminu maturalnego w formule 2023, posiadającego: 1) dyplom zawodowy w zawodzie nauczanym na poziomie technika albo 2) dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika, albo 3) świadectwa potwierdzające kwalifikacje w zawodzie ze wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie nauczanym na poziomie technika, albo 4) certyfikaty kwalifikacji zawodowych ze wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie nauczanym na poziomie technika, albo 5) świadectwa, o których mowa w pkt 3, i certyfikaty, o których mowa w pkt 4, ze wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie nauczanym na poziomie technika, z uwzględnieniem przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 sierpnia 2019 r.
Po trzecie: Lubisz geografię? To nie znaczy, że musisz ją zdawać!
Jeśli wybieramy tylko jeden przedmiot dodatkowy, zadbajmy o to, by wynik tego egzaminu był jak najlepszy. Wybierając, nie odlatujmy w stronę tego, co lubimy, albo tego, co wydaje nam się łatwe. Krytycznie oceniajmy swoje osiągnięcia w zakresie przedmiotów dodatkowych, które bierzemy pod uwagę. Pierwszym kryterium wyboru ma być jak najwyższe prawdopodobieństwo osiągnięcia dobrego wyniku.
Zdarza się, wcale nie tak rzadko, że wybieramy przedmiot, który zdawaliśmy jako obowiązkowy na poziomie podstawowym. Myślimy: skoro zdajemy ten przedmiot na poziomie podstawowym, to jesteśmy też przygotowani do zdawania go na poziomie rozszerzonym.
Przestrzegamy przed takim myśleniem! Wiedza i umiejętności wymagane na poziomie rozszerzonym istotnie różnią się od wiedzy i umiejętności wymaganych na poziomie podstawowym.
W przypadku języka polskiego dochodzą jeszcze nowe lektury obowiązkowe, które koniecznie trzeba znać /przeczytać.
Po czwarte: Waterloo na własne życzenie to zły pomysł
Dobitnie pokazują to dane. Na maturze 2024 aż 20% przystępujących do egzaminu z języka polskiego na poziomie rozszerzonym uzyskało 0 punktów, a na matematyce na poziomie rozszerzonym odsetek ten wynosił 10%. Dodajmy jeszcze, że to zero było w wielu przypadkach efektem oddania pustego arkusza (bez żadnych odpowiedzi), egzaminatorzy nie mieli tu nic do oceniania.
Po piąte: Jeden czy sześć?
Jeśli wybieramy więcej niż jeden przedmiot dodatkowy, to ile warto wybrać? (można nie więcej niż sześć)
Oto możliwe powody wybrania kilku przedmiotów:
- Zamierzam studiować, punkty za przedmioty zdawane na maturze liczone są w procesie rekrutacji
- Nie zamierzam podjąć studiów już teraz, zdawać chcę tak na wszelki wypadek
- Mam ulubione przedmioty, chcę się upewnić, że jestem w nich dobry, chcę mieć satysfakcję z wyniku
- Namawiają mnie nauczyciele
- Zachęcają mnie rodzice
- Koledzy z klasy tak robią
Ułóż te powody w kolejności od najbardziej znaczącego do najmniej znaczącego. Zadaj sobie pytania:
- Czy te powody uzasadniają podjęcie trudu przygotowywania się i zdawania tych przedmiotów?
- Czy dzięki temu możesz osiągać swoje cele?
- Ile przedmiotów możesz wybrać, by osiągnąć swoje cele?
- Jakie to przedmioty?
Odpowiedzi wymagają uważnych analiz i przemyśleń.
Przejrzyj wymagania rekrutacyjne na kierunki studiów, o których myślisz. Zacznij od uczelni pierwszego wyboru, ale popatrz też na inne.
Już wyszukałeś(-łaś). Masz listę dwóch, trzech, a może nawet czterech przedmiotów. Rozważ za i przeciw. Proponujemy, by zwrócić przy tym uwagę na następujące kwestie:
- Do każdego przedmiotu musisz się dobrze przygotować.
- Im jesteś lepiej przygotowany już teraz, tym mniej czasu zabiorą ci dalsze przygotowania albo też w czasie przeznaczonym na naukę osiągniesz więcej.
Po szóste: Oceń swoje możliwości. Uczciwie
Wiele mówią szkolne oceny z przedmiotu. Jeśli uważasz, że nie są zadowalające, spróbuj porozmawiać z nauczycielem przedmiotu o tym, jakie jego zdaniem są przyczyny nienajlepszych ocen, poproś o radę, jak można to zmienić.
Przeczytaj wymagania egzaminacyjne, upewnij się, czy rozumiesz je dobrze. Akceptujesz je? Jak się mają do twojej wiedzy i umiejętności? Dasz radę je opanować?
Nie chodzi tu o wyuczenie się tego, co zapisane jest w wymaganiach (sięgaj do informatora maturalnego). Najważniejsze jest rozwinięcie umiejętności korzystania z wiedzy, tzn. wykorzystania jej do rozwiązywania problemów, w naszym konkretnym przypadku – zadań maturalnych.
Przejrzyj arkusz egzaminacyjny (próbny albo z sesji majowej) z ubiegłych lat (2023, 2024), rozwiąż wszystkie zadania. Porównaj swoje rozwiązania z rozwiązaniami zamieszczonymi w zasadach oceniania (znajdziesz na stronie CKE). Zobacz, co ci nie wyszło. Możesz porozmawiać o swoich rozwiązaniach z kolegami i nauczycielem.
Po siódme: Odpowiedzialność
Wybierasz przedmioty dodatkowe, po to żeby je zdawać. Oczywiście możesz zmienić zdanie i zrezygnować z któregoś (jeden musi zostać!). Możesz też dodać nowy. Weź po uwagę, że im później dodasz nowy przedmiot, tym mniej czasu będziesz mieć na przygotowanie. Wszelkie zmiany możesz wprowadzać do swojej deklaracji maturalnej do lutego. Potem już nie. Zobowiązałeś(-łaś) się sam(-a) przed sobą do przyjścia na zadeklarowane egzaminy. A jeśli nie przyjdziesz, to co? Wtedy zobaczysz zero na świadectwie maturalnym. Źle to będzie wyglądało. A zatem bądź odpowiedzialny(-a), przystąp do egzaminów z wybranych przedmiotów dodatkowych.
Po ósme: Kwestia czasu
Choć bardzo byśmy tego chcieli, czas na przygotowanie się do egzaminów nie jest z gumy. Im więcej przedmiotów wybierzesz, tym mniej czasu poświęcisz każdemu z nich. A to oznacza, że szansa na dobry wynik zmniejsza się wraz z liczbą zdawanych przedmiotów. Jednak z drugiej strony – więcej przedmiotów zdawanych to większa szansa na spełnienie wymagań rekrutacyjnych i możliwość wyboru lepszego wyniku z któregoś przedmiotu.
Zrób wszystko, żeby po maturze wydać komunikat podobny do tego, który podyktował Napoleon po zwycięskiej bitwie pod Austerlitz: „Żołnierze, jestem z was zadowolony”. A tak a propos – kiedy była ta bitwa i kogo wtedy Napoleon pokonał?
Wojciech Małecki
Współtworzył system egzaminów zewnętrznych w Polsce – koordynator programu „Nowa Matura” (1994-1999).
Wieloletni dyrektor OKE we Wrocławiu. Współpracownik DSW we Wrocławiu (dziś: UD DSW) i Wrocławskiego Centrum Rozwoju Społecznego.
