Cięcia w podstawach programowych spowodowały lawinę dalszych zmian. To już nie będzie ta sama matura. Do arkuszy egzaminacyjnych nie mogą trafić treści usunięte z podstawy. Wiele zadań eksperci muszą wręcz wymyślić na nowo, a pozostawionym w programie zagadnieniom nadać inne znaczenie: większe lub mniejsze.
Dlatego radzę: nie przeocz żadnej zmiany, jaka czeka Cię na egzaminie maturalnym w roku 2025. Uważnie śledź wszystkie wprowadzane rozwiązania.
Poznaj arkusz dostosowany do nowych wymagań
W arkuszu egzaminacyjnym na poziomie podstawowym szczególną uwagę należy zwrócić na:
- Język w użyciu (10 pkt, 17 proc.), w tym
- Notatka syntetyzująca (4 pkt)
Notatka syntetyzująca ma ściśle określoną formę. To nie jest zwykłe streszczenie tekstu. Należy przećwiczyć pisanie tej wypowiedzi, gdyż nie jest ona trudna, a jedynie ma specyficzną strukturę. Po kilkakrotnym napisaniu takiej notatki będziesz wiedział, na czym to polega. Aż 3 pkt otrzymasz za wartość merytoryczną notatki, a 1 pkt za poprawność językową, ortograficzną i interpunkcyjną.
- Test historycznoliteracki (15 pkt, 25 proc.)
- epoki dawne, czyli starożytność (antyk i Biblia), średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm (możesz zdobyć 7 pkt)
- epoki nowsze, czyli Młoda Polska, XX-lecie międzywojenne, wojna i okupacja, literatura krajowa i emigracyjna lat 1945-1989, literatura najnowsza (możesz zdobyć 8 pkt)
- Wypracowanie (35 pkt, 58 proc.)
- postaw tezę, napisz tekst argumentacyjny
- odwołaj się do lektury obowiązkowej oraz innego utworu literackiego
- napisz co najmniej 300 wyrazów
Powtarzaj wszystkie lektury po trochu
Dawniej uczniowie próbowali zdać maturę dzięki jednej epoce, np. bazując na romantyzmie lub pozytywizmie. W tym roku to nie przejdzie.
Lepiej po trochu powtórzyć wszystkie okresy literackie, przypomnieć sobie podstawowe informacje o każdej lekturze obowiązkowej niż całą energię poświęcać na jednego autora, np. Bolesława Prusa czy Adama Mickiewicza. Test historycznoliteracki zawiera pytania do prawie wszystkich epok.
Utwory usunięte z podstawy programowej nie obowiązują
Centralna Komisja Egzaminacyjna zapewnia, że pytania maturalne nie będą się odnosiły do lektur usuniętych z podstawy. Jeśli zaś pojawi się tekst, który nie jest obowiązkowy, w arkuszu znajdzie się taki fragment dzieła, na podstawie którego da się odpowiedzieć na pytanie.
Weź udział w kilku próbnych egzaminach
Nie ma lepszego sposobu na zrozumienie, co się zmieni na maturze, a co pozostanie bez zmian, od przećwiczenia tego w praktyce. Próbnych egzaminów powinno być w roku szkolnym 2024/2025 kilka, aby nikt nie miał wątpliwości, jakie są wymagania egzaminacyjne.
Ile punktów możesz zdobyć i za co?
Zmianie nie ulega punktacja. Warto się jej przyjrzeć:
- 60 pkt (100 proc.) za cały arkusz na poziomie podstawowym, w tym:
> 25 pkt (42 proc.) za rozwiązanie zadań testowych
> 35 pkt (58 proc.) za wypracowanie
Oznacza to, że nawet gdyby nie poszło ci wypracowanie lub gdybyś w ogóle go nie napisał(a), nadal masz szansę zdać ten egzamin. Wystarczy, że zdobędziesz co najmniej 18 pkt (30 proc.) w sumie w częściach „Język polski w użyciu” (można zdobyć 10 pkt) oraz „Test historycznoliteracki” (można zdobyć 15 pkt). Nikomu nie polecam takiej strategii, należy jednak mieć świadomość, że z zerem za wypracowanie też da się zdać maturę z polskiego.
Warto jednak powalczyć o każdy punkt.
Jak napisać wypracowanie? (35 pkt, 58 proc.)
- Otrzymasz dwa tematy do wyboru (napisz jedno wypracowanie, nie dwa)
- Nie będzie wskazanej lektury w poleceniu (ty dowolnie wybierasz lekturę obowiązkową)
- Listę lektur obowiązkowych znajdziesz w arkuszu egzaminacyjnym (imię i nazwisko autora, tytuł dzieła), postaraj się nie pomylić (sprawdź, czy dobrze przepisałeś nazwy własne, aby nie popełnić głupiego błędu)
- Jako lekturę obowiązkową możesz wybrać dzieło z nowej podstawy programowej 2024 lub ze starej z roku 2018, obowiązującej przed zmianami (np. egzaminator uzna Katedrę Jacka Dukaja za lekturę obowiązkową, mimo że w najnowszym zestawie już tego dzieła nie ma)
- Nie będzie tematów wymagających powołania się na utwory poetyckie, ale możesz wybrać poezję (wiersze) jako inny tekst literacki (jeśli lubisz poezję, masz szansę błysnąć na maturze)
- Możesz pisać rozprawkę, ale nie musisz (dopuszczalne są: artykuł, esej, list otwarty, przemówienie, szkic krytyczny, byle tylko Twoja wypowiedź zawierała argumenty, udowadniała tezę)
- Napisz co najmniej 300 wyrazów (możesz więcej, ale nie przesadzaj z długością wypracowania)
Zasady oceniania raczej bez zmian
Obowiązują te same zasady oceniania, co w roku 2024. Również liczba błędów językowych, ortograficznych i interpunkcyjnych, za które obniża się punktację, jest bez zmian. Jednak CKE zastrzega sobie możliwość dokonania korekty zasad oceniania, o czym nauczyciele i uczniowie zostaną poinformowani przed próbnym egzaminem.
Egzaminatorów czeka szkolenie, aby nie wymagali tego, co przestało obowiązywać.
Egzaminator drugiego sprawdzania
Możesz być pewien, że Twój arkusz zostanie dobrze sprawdzony. W celu poprawy jakości oceniania MEN wprowadza od roku 2025 funkcję egzaminatora drugiego sprawdzania. Dwoje oceniających to nowość w Polsce (w wielu krajach od dawna działa podwójny system sprawdzania). Na pewno będzie mniej błędów w ocenianiu. Już sama świadomość, że każda praca jest sprawdzana ponownie, podziała na każdego egzaminatora dyscyplinująco. Nie wątpię, że zmniejszy to liczbę odwołań od wyników matury.
Próbna matura w grudniu 2024
Wszystkich czeka próbna matura, do której materiały przygotują eksperci CKE. Udział w niej nie jest obowiązkowy. Szkoły mogą do niej przystąpić lub nie, jednak trudno wyobrazić sobie, aby jakaś placówka nie chciała w tym uczestniczyć. Strzeliłaby sobie w kolano, a uczniów naraziła na poważne kłopoty.
To jest ważne! Ocena z próbnej matury tylko w celach informacyjnych
Kuratorzy oświaty przypominają, że nauczyciele nie mogą wstawiać ocen za próbną maturę do dziennika. A jeśli to zrobią, to tylko z wagą „zero” (wtedy nie liczy się do średniej). Dlatego niektórzy nauczyciele nie lubią próbnych matur. Nie chcą sprawdzać na próżno.
Dariusz Chętkowski