Znamy wyniki największego badania polskiego środowiska artystycznego w historii. Analiza pod nazwą „Policzone i policzeni” została przeprowadzona na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i zgromadziła rekordową liczbę 16 tys. ankiet, dostarczając bezprecedensowego wglądu w sytuację artystów, twórców i wykonawców w Polsce. Wyniki badania zostały wykorzystane w pracach nad ustawą regulującą system wsparcia społecznego i socjoekonomicznego dla artystów.
Raport jest wynikiem prac badawczych Centrum Badań nad Gospodarką Kreatywną Uniwersytetu SWPS prowadzonych na zlecenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pod kierownictwem prof. dr hab. Doroty Ilczuk we współpracy z SWPS Innowacje, spółką celową Uniwersytetu SWPS. A procedura szacowania wielkości środowiska została wsparta przez ponad 600 instytucji kultury, stowarzyszeń i związków twórczych oraz organizacji artystycznych. Celem badania było ustalenie liczby osób aktywnie pracujących artystycznie, twórczo i wykonawczo w Polsce w roku 2024. Jest ono także diagnozą aktualnej sytuacji środowiska artystycznego, która pozwala na doprecyzowanie i domknięcie procesu wprowadzenia ustawy o zawodzie artysty. Istotnym impulsem do badania był fakt, że osoby wykonujące zawody artystyczne oraz pracownicy sektora kultury i sektora kreatywnego do tej pory nie były wystarczająco widoczne w systemie ubezpieczeń społecznych. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dostrzegając tę lukę, przygotowało projekt ustawy o zabezpieczeniu socjalnym osób wykonujących zawód artystyczny.
W badaniu uzyskano ok. 16 tys. odpowiedzi, z czego 5122 poddano analizie. Zapewniło to reprezentatywność dla całego środowiska artystycznego, przy bardzo niskim, bo wynoszącym 1 proc. maksymalnym błędzie statystycznym.
Ważne wnioski:
- wbrew powszechnym obawom pandemia nie zmniejszyła ogólnej liczby artystów w Polsce, wręcz przeciwnie − w 2024 r. działa 62 423 artystów, czyli o 2453 osoby więcej niż w 2018 r. (pierwsza tego typu analiza prof. Ilczuk)
- nastąpiły znaczące przesunięcia między branżami − muzyka i teatr odnotowały spadki, natomiast branża filmowa zanotowała imponujący wzrost o 3416 osób, prawdopodobnie napędzany rozkwitem platform streamingowych
- rośnie tendencja do wielozawodowości wśród artystów, manifestującą się na dwa sposoby: łączeniem pracy artystycznej z zajęciami pozaartystycznymi oraz wykonywaniem wielu profesji w ramach sektora kreatywnego
- aż 90 proc. twórców deklaruje nieregularność swoich miesięcznych dochodów
- zestawienie przychodów artystów według progów ekonomicznych (od progu ubóstwa, przez minimalne wynagrodzenie, aż po średnią krajową i próg zamożności) przyniosło wręcz alarmujące wyniki − zaledwie 1,9 proc. badanych osiąga dochody powyżej 20 tys. zł miesięcznie brutto, co klasyfikuje ich jako zamożnych, przychody aż 58 proc. badanych nie przekraczają poziomu wynagrodzenia minimalnego; 28,5 proc. respondentów deklaruje miesięcznie przychody z pracy artystycznej na poziomie nie wyższym niż próg ubóstwa (776 zł brutto), a kolejne 29,5 proc. mieści się w przedziale pomiędzy progiem ubóstwa a minimalnym wynagrodzeniem
- najwyższe dochody z pracy artystycznej deklaruje pokolenie X, którego średnia miesięczna wynosi 4554 zł, a najniższe pokolenie Z – jedynie 2516 zł; z kolei pokolenie Y (milenialsi) ma wyraźnie wyższy odsetek artystów pracujących bez wynagrodzenia w celu budowania marki (39,4 proc.) oraz osób pracujących na zasadzie barteru (19,7 proc)
- potencjalnego wypalenia zawodowego może doświadczać go nawet 47,8 proc. badanych artystów
- 70 proc. respondentów deklaruje, że ponownie wybrałoby ścieżkę artystyczną, 21 proc. waha się, a 9 proc. już zdecydowanie odrzuciłoby ten zawód.
- artyści silnie podkreślają emocjonalne więzi z pracą.
Więcej: swps.pl
fot. Danuta Matloch, MKiDN