W czasach, w których coraz częściej stawia się pytanie: czy warto studiować?, a nawet mówi się, że studiowanie to strata czasu, my podkreślamy z całą mocą: wykształcenie to klucz do lepszej przyszłości. I konsekwentnie wskazujemy tych, którzy kształcą na najwyższym poziomie, przygotowują swoich absolwentów do pracy i życia w zmieniającym się świecie. Traktujemy to jako naszą misję.

Opracowujemy nasz Ranking już od 15 lat, zatem jest on doskonałym zwierciadłem przemian, jakie w tym czasie nastąpiły. Pokazuje spektakularny postęp, ale i niepokojące tendencje. Jest drogowskazem dla tysięcy młodych Polaków, którzy co roku podejmują ważne decyzje dotyczące swojej przyszłości. Chcemy pomóc im w dokonaniu najlepszych wyborów, chcemy także budować kulturę jakości we wszystkich polskich szkołach wyższych.

Jubileusz Rankingu Szkół Wyższych to oczywiście okazja do spojrzenia wstecz i dokonywania podsumowań. Kiedy zaczynaliśmy naszą drogę, sam pomysł rankingowania instytucji szkolnictwa wyższego był przez wielu uważany za, bez mała, świętokradztwo. Rozwój Rankingu, jego odbiór społeczny, uznanie za granicą pokazują, że warto było zaryzykować.

Krajobraz z rankingiem

Misją rankingu Perspektyw niezmiennie jest dostarczanie informacji o tym, jak oceniane są polskie uczelnie. Podkreślamy co roku, że na ten ranking czekają przede wszystkim młodzi ludzie, którzy muszą podjąć jedną z najważniejszych życiowych decyzji – wybrać uczelnię i kierunek studiów. I właśnie dla nich przede wszystkim zbieramy dane i starannie je weryfikujemy. Bo w tej dziedzinie dobra informacja to szansa na życiowy sukces.

Nasz ranking to jednak nie tylko narzędzie, które mądrze wykorzystane może posłużyć maturzystom i ich rodzicom. Ranking to także kompendium wiedzy o aktualnym stanie polskiego szkolnictwa wyższego – pano-ramiczne zdjęcie wykonane tu i teraz, przedstawiające nasze uczelnie i ich ambicje z różnych, ale nieprzypadkowo dobranych perspektyw.

W ranking wpisana jest wizja uczelni idealnej – model, który co roku Kapituła Rankingu dopasowuje do zmieniającej się rzeczywistości, kontekstu, w jakim uczelnie działają. Uczelnia idealna A. D. 2014 prowadzi badania na światowym poziomie, jest blisko powiązana z rynkiem pracy oraz gospodarką i stwarza studentom jak najlepsze warunki do studiowania. W duchu i w działaniu jest innowacyjna i międzynarodowa.

I w tym sensie ranking może być drogowskazem dla uczelni. Podpowiada im – opierając się na rozsądku członków Kapituły, wiedzy płynącej z bieżącej analizy trendów w rankingach na świecie oraz mądrości zgromadzonej w ciągu 15 już lat doświadczeń – w którą stronę należałoby się w przyszłości profilować, jakie aspekty działalności rozwinąć, jakie wyznaczyć priorytety. Tak widziany ranking może stać się ważnym impulsem dla budowania kultury jakości na uczelni.

Zwłaszcza, że trudno znaleźć drugi taki ranking na świecie! Wielość grup kryteriów, ich skład, rozkład procentowy wag, starania o wykorzystanie jak największej liczby „twardych” danych – są unikalne. I w wielu krajach służą za źródło inspiracji w tworzeniu narodowych rankingów.

Nie zadowalamy się tym, co najłatwiej mierzalne. Mimo trudności w oddaniu kluczowych aspektów funkcjonowania uczelni, podejmujemy próby ich ujęcia. Czasem odnosimy sukces, czasem, za rok, musimy modyfikować przyjęte wcześniej zmiany metodologiczne. Bo ranking to także mechanizm posiadający zdolność samouczenia się.

Ale cały czas pamiętamy też swoiste motto wszystkich osób i instytucji, które zajmują się profesjonalnym przygotowywaniem i analizowaniem rankingów: Nie wszystko, co się liczy może być policzone, i nie wszystko, co może być policzone – liczy się. Tę mądrą przestrogę wywiesił w swoim pokoju w Princeton Albert Einstein.

Jak powstaje ranking?

Kluczową kwestią w profesjonalnym przygotowaniu rankingu jest wcześniejsze ustalenie jasnych jego kryteriów, prawidłowe zebranie danych, rzetelne ich opracowanie oraz przejrzyste przedstawienie wyników. Staraliśmy się spełnić wszystkie te wymagania.

Analitycy Fundacji Edukacyjnej „Perspektywy”, pod której egidą przygotowywany jest ranking, pracują nad nim praktycznie cały rok. Wprowadzenie każdej modyfikacji w istniejących kryteriach oraz dodanie nowych poprzedzone jest zawsze dużą pracą studialną, z udziałem kompetentnych osób i instytucji. A niezbędne sprzężenie zwrotne z uczelniami zapewniamy poprzez Seminarium Rankingowe organizowane pod kierownictwem prof. Bogusława Smólskiego.

Pilnie pogłębialiśmy też rankingową wiedzę na międzynarodowych konferencjach organizowanych przez grupę twórców i analityków rankingowych znaną na świecie pod nazwą IREG (International Ranking Expert Group). Zostało to zauważone i nagrodzone ulokowaniem w Warszawie siedziby światowej organizacji IREG Observatory on Academic Ranking and Excellence i powierzeniem Fundacji „Perspektywy” prowadzenia sekretariatu IREG Observatory. Nie ukrywamy, jesteśmy z tego wyróżnienia dumni!

Kapituła decyduje

Nad prawidłowością i rzetelnością procedur sporządzania rankingu czuwa Kapituła składająca się z reprezentantów znaczących środowisk akademickich i zatrudniających absolwentów wyższych uczelni. Rolą Kapituły jest ustalanie metodologii rankingu, nadzór nad procedurą jego przeprowadzania oraz zatwierdzenie i ogłoszenie wyników. Kapituła pracuje pod przewodnictwem prof. Michała Kleibera, prezesa Polskiej Akademii Nauk, b. ministra nauki i informatyzacji.

Podobnie jak w ubiegłym roku, Kapituła na swym pierwszym posiedzeniu ustaliła obowiązujące zasady rankingu, a następnie Fundacja Edukacyjna „Perspektywy” przeprowadziła proces zestawienia i weryfikacji danych. Na swoim trzecim posiedzeniu (6 maja br.) Kapituła zatwierdziła uzyskane wyniki. Przedstawiamy je niniejszym do publicznej wiadomości.

Cztery rankingi

Ranking Perspektyw to w istocie cztery rankingi odzwierciedlające różnorodność misji pełnionych przez główne grupy polskich uczelni. Są to:

• Ranking Uczelni Akademickich obejmujący wszystkie (z wyjątkiem artystycznych) szkoły wyższe w kraju (publiczne i niepubliczne) posiadające uprawnienia habilitacyjne lub minimum dwa uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora. Prezentujemy także wyodrębnione z tej klasyfikacji rankingi poszczególnych typów uczelni akademickich.
• Ranking Uczelni Niepublicznych Magisterskich, z których 18 ma także uprawnienia doktorskie, a 4 posiada uprawnienia do habilitacji!
• Ranking Państwowych Wyższych Szkół Zawodowych, który publikujemy w tym roku po raz ósmy.

Ranking uczelni akademickich składa się z sześciu grup kryteriów: prestiżu, potencjału naukowego, efektywności naukowej, innowacyjności, warunków studiowania oraz umiędzynarodowienia studiów.

Pozostałe rankingi składają się z pięciu grup kryteriów: prestiżu, siły naukowej, innowacyjności, warunków studiowania oraz umiędzynarodowienia studiów.

Zwracamy uwagę, że kryteria uwzględniane są w różnych rankingach z różną wagą.

Publikujemy także po raz kolejny:

• Ranking Kierunków Studiów, obejmujący 38 głównych kierunków lub grup kierunków studiów. Jesteśmy przekonani, że rankingi kierunków są bardzo pomocne kandydatom na studia, ponieważ dodatkowo wskazują na mocne strony uczelni.

Mniej uczelni

Zwracamy uwagę, że w tegorocznym rankingu oceniamy mniej uczelni niż przed rokiem. Po pierwsze, nie publikujemy w ogóle rankingu uczelni licencjackich, gdyż straciło to praktyczny sens. Jeszcze pięć lat temu było tych uczelni w rankingu 78, w 2012 roku oceniliśmy 50 uczelni licencjackich, w 2013 – 29 uczelni, w tym roku – 0.

Oceniamy również mniej niepublicznych uczelni magisterskich. Pięć lat temu uwzględniliśmy w rankingu 100 uczelni magisterskich, dwa lata temu 93, przed rokiem – 84, a obecnie 80. Oznacza to, że w ciągu pięciu lat ubyło z naszego rankingu 98 uczelni niepublicznych, czyli ok. 30% ich ogółu. Przyczyna znikania uczelni (nie tylko z naszego rankingu) jest oczywista: dołek demograficzny w grupie młodzieży 18-24 lata.

Sztuka ewolucji

Generalną tendencją w ewolucji rankingu Perspektyw jest zmniejszenie wagi danych „miękkich” (uzyskiwanych w oparciu o badania ankietowe), na rzecz danych „twardych” pochodzących na przykład z coraz obszerniejszych baz danych publikacji i cytowań. Jak już wspomnieliśmy, tak staramy się dokonywać ewolucji stosowanej metodologii, aby zachować jej generalną ciągłość oraz porównywalność wyników pomiędzy poszczególnymi latami.

O zmianach w tegorocznym rankingu pisze obok prof. Bogusław Smólski. Generalnie biorąc: w rankingu utrzymaliśmy wszystkie grupy kryteriów, choć minimalnie zmieniliśmy wagi procentowe tych grup – z preferencją dla INNOWACYJNOŚCI, której wagę zwiększyliśmy z 5 do 9 procent. Choć w kilku przypadkach nieco inaczej liczymy poszczególne wskaźniki, aby jak najbardziej zbliżać się do filozofii, iż ma to być ranking uczelni najlepszych, a nie największych.

INDICATOR bada prestiż

W grupie kryteriów PRESTIŻ ponownie znalazły się wyniki oceny uczelni przez pracodawców. Na zlecenie Fundacji Edukacyjnej „Perspektywy” zostały one wykonane przez Centrum Badań Marketingowych INDICATOR. Ocena uczelni dokonana przez pracodawców jest silnym kryterium rankingowym, gdyż oceniani są przecież absolwenci – główny „produkt” uczelni. Kryterium to uwzględniliśmy z wagą 11%.

Nagrody 2014

Od dziesięciu lat Kapituła przyznaje nagrody specjalne dla uczelni, które w analizowanym roku zanotowały szczególne osiągnięcia, co nie zawsze jednak powoduje przesunięcie się do pierwszej dziesiątki rankingowych klasyfikacji. W tym roku postanowiliśmy przyznać następujące nagrody specjalne: Nagrodę Kuźnia Kadr 2014 oraz Nagrodę Awans 2014.

KUŹNIA KADR 2014 to uczelnia, która zanotowała największe postępy w kształceniu kadr naukowych. Nagrodę wręczymy w tym roku Uniwersytetowi Ekonomicznemu w Poznaniu. Gratulujemy!

Nagroda AWANS 2014 za najbardziej efektowny skok do grupy najlepszych uczelni w danym rankingu została przyznana w dwóch kategoriach:

• W grupie uczelni akademickich otrzymała ją Politechnika Poznańska, który awansowała o 6 miejsc (z 22. na 16 miejsce).
• W grupie niepublicznych uczelni magisterskich nagrodę tę otrzymała Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu, która awansowała o 9 miejsc (awans z 24. na 15 miejsce).

Gratulujemy!

Rankingi doskonałości

Jednym z efektów naszego rankingu jest stworzenie mapy doskonałości polskiego szkolnictwa wyższego w 33 kluczowych obszarach (bo tyle kryteriów uwzględniamy). Jest to wiedza bardzo dla kandydatów ważna, dlatego w Komunikacie Kapituły wskazujemy uczelnie najlepsze w głównych grupach kryteriów, między innymi:

• potencjale naukowym (UJ),
• umiędzynarodowieniu (Vistula),
• efektywności naukowej (UJ),
• prestiżu wśród kadry akademickiej (UJ),
• prestiżu wśród pracodawców (PW),
• publikacjach i cytowaniach (UMed. w Łodzi),
• innowacyjności (AGH)
• i warunkach kształcenia (UMed. we Wrocławiu).

Zwycięzcy „starzy” i nowi

Jakie są refleksje po tej edycji rankingu? W „odwiecznym” pojedynku na szczycie na pierwszym miejscu znalazł się w tym roku Uniwersytet Warszawski (100%) przed Uniwersytetem Jagiellońskim (98,52%). Wynik ten oznacza, że te dwie znakomite polskie uczelnie rozwijają się w zbliżonym tempie i są solidną wizytówką polskiego szkolnictwa wyższego na świecie.

Na trzecim miejscu ponownie znalazł się Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (82,50%).

Na miejscach 4-6 trzy znakomite nasze uczelnie techniczne: Politechnika Warszawska (78,00%), Politechnika Wrocławska (77,40%) i Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie (77,33%). Zwracamy uwagę na minimalne odległości punktowe między nimi!

Znowu wielkie gratulacje dla Akademii Leona Koźmińskiego, która i w tym roku obroniła tytuł najlepszej niepublicznej uczelni w Polsce! Na drugie miejsce wśród uczelni niepublicznych wróciła Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie, która wyprzedziła Polsko-Japońską Wyższą Szkołę Technik Komputerowych w Warszawie. Gratulujemy całej zwycięskiej trójce!

W rankingu państwowych wyższych szkół zawodowych pierwsze miejsce zajęła ponownie PWSZ im. Prezydenta St. Wojciechowskiego w Kaliszu.

Dziękujemy wszystkim, którzy razem z nami stworzyli tę piętnastą już edycję rankingu.

Gratulujemy wszystkim zwycięzcom. Przede wszystkim Ich Magnificencjom, prof. dr. hab. Marcinowi Pałysowi z Uniwersytetu Warszawskiego i prof. dr. hab. Wojciechowi Nowakowi z Uniwersytetu Jagiellońskiego – rektorom najlepszych polskich uczelni 2014. Gratulujemy wszystkim nagrodzonym – zasłużyli na wielkie uznanie.

Vivat Academia, vivant professores!

PERSPEKTYWY

Prawo do satysfakcji Na całym świecie i we wszystkich dziedzinach życia obserwujemy dzisiaj rosnące zapotrzebowania na różnego rodzaju klasyfikacje. Skoro mamy dostęp do olbrzymich zbiorów przeróżnych informacji, jest rzeczą naturalną wykorzystywanie tych danych do racjonalizacji decyzji podejmowanych indywidualnie bądź w szerokim kontekście społecznym. Szkolnictwo wyższe nie może być tu wyjątkiem. Rankingi uczelniane w istotny sposób ułatwiają życiowe wybory młodzieży stojącej u progu swych zawodowych karier, a także służą środowiskowym porównaniom i ocenie poziomu szkolnictwa wyższego w kraju bądź, w przypadku rankingów międzynarodowych, w regionie lub na całym świecie. Zapotrzebowaniu różnych interesariuszy na konkretną i przejrzystą informację nie zawsze niestety towarzyszy świadomość uproszczeń leżących u podstaw każdej klasyfikacji tego typu. Zbyt często wykorzystując rankingi przy podejmowaniu ważnych decyzji, nie zadajemy sobie trudu poznania tajników związanych z przygotowywaniem danego zestawienia. A w nich z zasady kryje się zarówno wiele niebezpieczeństw, jak i pouczających informacji. Kapituła Rankingu Szkół Wyższych „Perspektyw” systematycznie udoskonala kryteria, co – łącznie z przyznaniem Polsce prawa do organizacji prestiżowego światowego kongresu na ten temat, który odbył się w maju ubiegłego roku – daje nam, według mnie, prawo do satysfakcji z posiadania jednego z najbardziej na świecie zawansowanych i wszechstronnych systemów oceny poziomu uczelni. Można mieć nadzieję, że nasz ranking – pomagając przyszłym studentom w podjęciu kluczowej dla ich przyszłości decyzji o wyborze kierunku studiów – pomoże także w identyfikacji zalet i słabości całego naszego systemu szkolnictwa wyższego. Jeśli chcemy skutecznie konkurować na międzynarodowym rynku edukacji, zapewniać atrakcyjne miejsca pracy absolwentom i wspierać rozwój nowoczesnego systemu badań naukowych, taka refleksja jest absolutnie niezbędna. Prof. dr hab. Michał Kleiber przewodniczący Kapituły Rankingu