Największy problem wynikający z niżu demograficznego mają uczelnie niepubliczne, które finansowane są w całości z czesnego. Niekorzystna sytuacja dotknie jednak także uczelni publicznych, a szczególnie oferowanych przez nie płatnych form kształcenia.
Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że liczba ludności w wieku 18-19 lat z roku na rok spada. To właśnie wiek, w którym absolwenci szkół ponadgimnazjalnych – zarówno liceów, jak i techników – aplikują na studia. Dla porównania w Polsce pod koniec 2013 roku ludności w tej grupie wiekowej było o 8,79% mniej niż 2 lata wcześniej. Na Śląsku ubytek ten był jeszcze wyższy – 9,38%. Według raportu Instytutu Sokratesa na temat wpływu zmian demograficznych na szkolnictwo wyższe, do 2020 roku w województwach śląskim i opolskim – ze wszystkich województw w Polsce – na koniec prognozowanego okresu spadek liczby studentów wyniesie najwięcej, bo aż 39%, przyjmując rok 2009 jako bazowy.
Według danych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, jeszcze w listopadzie 2013 roku w Polsce funkcjonowało 467 uczelni, z czego 326 to uczelnie niepubliczne. W uczelniach tych kształci się prawie 1,5 mln studentów. Rok wcześniej studiujących było natomiast jeszcze 1,67 mln osób. Nic więc dziwnego, że uczelnie będą rywalizowały między sobą. A jak widać, konkurencja jest niemała.
Najlepszy student to absolwent
Już teraz wiadomo, że w obecnej rekrutacji na studia, większość uczelni przymierza się do drugich naborów na kierunki, na których limity przyjęć nie zostaną wypełnione. Sposobów na pozyskanie studentów jest jednak wiele.
Jedna z niepublicznych uczelni na Śląsku tym, którzy nie zdali egzaminu dojrzałości z matematyki, języka angielskiego czy polskiego, pomagać będzie bezpłatnie w przygotowaniach do matury poprawkowej, a później – gdy wyniki okażą się pozytywne – zamierza przyjąć ich na studia.
Inną strategię natomiast przyjął Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, oferując zniżki dla swoich absolwentów (system zniżek).
– Przyjmując naszych absolwentów na studia drugiego stopnia czy podyplomowe, znamy dobrze ich poziom wiedzy – mówi prof. UE dr hab. Robert Tomanek, prorektor ds. Organizacji, Finansów i Rozwoju, pomysłodawca systemu zniżek
– Przygotowaliśmy także zniżki dla studiujących u nas na drugim stopniu oraz na studiach doktoranckich. Ci studenci będą mogli skorzystać z niższej opłaty za studia podyplomowe, łącząc je w jednym czasie. Zaoszczędzą dzięki temu nawet do 1800 złotych – dodaje.
Rynki zagraniczne remedium?
Zgodnie z raportem Studenci zagraniczni w Polsce 2013, opublikowanym przez Fundację Edukacyjną Perspektywy, w naszym kraju studiuje ponad 29000 studentów ze 142 krajów. Stanowi do jednak tylko 1,74% ogółu studiujących. To znacznie mniej niż w zachodnich krajach rozwiniętych, ale także mniej niż w sąsiadujących: Słowenii, Litwie, Łotwie, Estonii Czechach, Słowacji czy też na Węgrzech, Bułgarii i Rumunii. W raporcie wyczytać można także, że "Polska, obok Chorwacji, jest najmniej umiędzynarodowionym krajem Unii Europejskiej i jednym z najsłabiej umiędzynarodowionych w OECD".
Techniczne łączą siły
Możliwe korzyści płynące z pozyskiwania studentów zagranicznych zauważyły m.in. uczelnie techniczne. 12 uczelni zrzeszonych w ramach Konferencji Rektorów Polskich Uczelni Technicznych (KRPUT) 13 marca 2014 zawarło porozumienie w sprawie realizacji programu Study Engineering in Poland. Porozumienie przede wszystkim opiera się na standaryzacji procedur rekrutacyjnych, uruchomieniu portalu www.engineering.studyinpoland.pl oraz wspólnych przedsięwzięciach promocyjnych za granicą.
Kierunek Wschód
W naszym kraju najwięcej zagranicznych studentów pochodzi z Ukrainy i Białorusi, odpowiednio ponad 9700 i blisko 3400 osób. Dość liczną grupę stanowią także Norwegowie, Hiszpanie i Szwedzi – łącznie ponad 4000 studentów.
W roku akademickim 2012/2013 prawie co trzeci student zagraniczny pochodził z Ukrainy. Coraz więcej uczelni otwiera się także na nieco bardziej odległe rosyjskojęzyczne kraje, w tym Kazachstan, Gruzję czy Uzbekistan.
– Tamtejsza młodzież i ich rodzice cenią sobie u nas wysoki poziom nauczania, przy jednocześnie niskich kosztach utrzymania, w porównaniu do pozostałych państw UE. Rynek wschodni wydaje się być zatem efektywnym obszarem działań rekrutacyjnych – mówi prof. dr hab. Sławomir Smyczek, prorektor ds. Internacjonalizacji i Marketingu na katowickim Uniwersytecie Ekonomicznym.
W pozyskiwaniu studentów z Ukrainy może jednak przeszkodzić spadek wartości ukraińskiej hrywny względem złotego. W ciągu ostatnich 12 miesięcy jej wartość w stosunku do naszej waluty zmalała o blisko 35%. Spowodowało to wycofanie się ok. 25% kandydatów na studia pochodzących z Ukrainy. Ogólna liczba studentów z tego regionu nadal jednak rośnie.
Co dalej?
Biorąc pod uwagę bieżące wyniki naborów na studia, wszystko wskazuje na to, że polskie uczelnie – poza działaniami promocyjnych w kraju – będą musiały starać się rekompensować niedobory rekrutacyjne studentami zagranicznymi. Czy im się to uda, okaże się w październiku.