Czy w kulturze organizacyjnej jest ukryty klucz sprzyjający tworzeniu innowacji z szansą na rynkowy sukces ?
Czy duża ilość pieniędzy wpompowana w naukę, prace badawczo-rozwojowe, działalność organizacji wsparcia działalności innowacyjnej zaowocuje potokiem użytecznych rozwiązań nadających się do wykorzystania w gospodarce? Czy polityka naukowa, polityka innowacyjna, polityka fiskalna są w stanie pobudzać postawy przedsiębiorcze i innowacyjne? Czy krajowe i regionalne inteligentne specjalizacje przyczynią się do wzrostu poziomu innowacyjności? Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że w bardzo ograniczonym zakresie.
Dlaczego porażka biznesowa, fiasko badań naukowych stanowi „piętno” a nie powód do dumy ze zdobytego doświadczenia – a przecież 85% produktów innowacyjnych to rynkowe niewypały (Breakthrough Innovation Report 2015). Co właściwe stoi za sukcesami polskich studentów w najróżniejszych konkursach międzynarodowych (University Rover Challenge w USA, International Mathematics Competition for University Students, Google Online Marketing Challenge, …)? Czym są uwarunkowane sukcesy polskich uczonych pracujących za granicą a czym tych pracujących na co dzień w kraju? Jedną z odpowiedzi na te pytania jest współpraca. Współdziałanie ludzi o rozmaitych kwalifikacjach, kreatywności, interesach, ale również pełnionych rolach społeczno-kulturowych i doświadczeniu.
Ryzykowne pytanie
Czy uprzedzenia i stereotypy związane z płcią, oparte często na przekonaniu o decydującej roli biologii w kształtowaniu jednostki, jej zachowań, postaw i potrzeb mogą być przeszkodą na drodze budowy innowacyjnej gospodarki? Zespół badawczy Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (prof. dr hab. Ewa Okoń-Horodyńska – koordynator projektu, dr Rafał Wisła, dr Anna Zachorowska-Mazurkiewicz, dr Tomasz Sierotowicz), Uniwersytetu Warszawskiego (prof. dr hab. Barbara Liberda) oraz Østfold University College (Norwegia, prof. Danuta Tomczak) zadał sobie takie właśnie ryzykowne pytanie.
Połączenie roli społeczno-kulturowej kobiet i mężczyzn z procesem innowacji stało się główną płaszczyzną dociekań w zadaniu badawczym „Innovative Gender” as a New
Source of Progress (InnoGend). Głównym założeniem realizowanego zadania badawczego jest to, że fenomen zróżnicowania płci nie jest wystarczająco wykorzystywany w kontekście rozwoju innowacji. Identyfikacja i analiza obszarów wspólnych i różnice między rolami, postawami, oczekiwaniami kobiet i mężczyzn w procesie rozwoju innowacji to główne cele tego zadania badawczego.
Innowacyjność męska, innowacyjność kobieca
Jeżeli kobieca kreatywność (a w konsekwencji innowacyjność) objawia się w odmienny sposób niż kreatywność i innowacyjność mężczyzn, i jeżeli ta druga jest uznawana za wzór neutralny ze względu na płeć, a więc wzorzec dominujący, to istnieje prawdopodobieństwo nieuwzględniania niektórych aspektów zachowań twórczych i innowacyjnych reprezentowanych przez kobiety w modelach ekonomicznych i politykach wspierających innowacyjność.
Badanie uwarunkowań i specyfiki innowacyjności kobiet i mężczyzn może przybliżyć nas do odkrycia nowych źródeł postępu, choćby tylko przez eliminowanie rzeczywistych barier. Prawdopodobne jest, iż polityka państwa skierowana na promocję innowacyjności uprzywilejowuje jedną z płci. Jeżeli promowana jest innowacyjność męskiego typu, którą jednocześnie traktuje się jako wzór, kobiecy typ zachowań innowacyjnych może nie zostać dostrzeżony i wsparty, powodując, iż innowacyjność jest trudniejsza dla kobiet niż dla mężczyzn. Wprowadzenie koncepcji Innovative Gender wskaże, jakie bodźce są potrzebne, aby wypromować równość płci w obszarze kreatywności i innowacyjności.
Odpowiadając na te pytania zastosowano kilka podejść badawczych. W ujęciu makrospołecznym i makroekonomicznym, odpowiedzi poszukuje się analizując zbiory literatury patentowej z uwzględnieniem płci twórców nowych rozwiązań przemysłowych. W ujęciu mikroekonomicznym zastosowano pogłębione badanie ankietowe procesu innowacji w dobranej celowo próbie przedsiębiorstw innowacyjnych.
B+R w przedsiębiorstwach: coraz więcej kobiet
W latach 1999-2013 obserwowany jest stały wzrost udziału kobiet-badaczy zatrudnionych w sektorze przedsiębiorstw w stosunku do wszystkich badaczy we wszystkich sektorach instytucjonalnych niemalże we wszystkich krajach UE. Podkreślenia wymaga wysoka dynamika wzrostu udziału kobiet w zespołach B+R sektora przedsiębiorstw podmiotów hiszpańskich (7,7%) oraz duńskich (3,3%).
Niezależnie od wzrastających nakładów na działalność B+R, dodatniej dynamiki zatrudnienia kobiet w sektorze przedsiębiorstw, prawidłowością jest wzrost liczby kobiet-wynalazców w sektorze przedsiębiorstw. Największą dynamiką wzrostu cechują się: Hiszpania (średnioroczny wzrost udziału kobiet w działalności wynalazczej zakończonej otrzymaniem monopolu patentowego to 4.8 %), Dania i Wielka Brytania (3,7%), Włochy (3,6%) i Niemcy (3,5).
W skład wiodących, pod względem twórczości przemysłowej krajów postkomunistycznych, należących do EU wchodzą Węgry, Polska oraz Czechy. Wysoki wzrost nakładów na B+R, wysoki wzrost zatrudnienia korespondują ze wzrostem udział kobiet-twórców własności przemysłowej sektora przedsiębiorstw w stosunku do pozostałych sektorów. Udział ten, w całym okresie badawczym, z roku na rok najszybciej wzrasta na Węgrzech (średnio o 4.5 % rocznie).
Prof. Ewa Okoń-Horodyńska
