Ponad 30 proc. gimnazjalistów wybiera szkoły kształcące w zawodach. Z roku na rok ich liczba zwiększa się, co świadczy o pragmatycznym podejściu do edukacji uczniów i ich rodziców.
Zmiany w szkolnictwie zawodowym obejmują nową klasyfikację zawodów szkolnictwa zawodowego; modernizację podstawy programowej kształcenia w zawodach; modernizację egzaminów zawodowych; zmianę struktury szkolnictwa zawodowego oraz uelastycznienie systemu kształcenia ustawicznego.
W pierwszej kolejności została zmodyfikowana klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego obejmująca zawody, w których kształcenie prowadzone jest w systemie oświaty. W zasadniczych szkołach zawodowych uczniowie będą mogli kształcić się w 72 zawodach, w technikach – w 92. Ale najistotniejszy jest podział zawodów na kwalifikacje – jedna, dwie lub trzy – ich liczba jest zależna od złożoności zawodu. Taki podział przybliży kształcenie zawodowe do potrzeb pracodawców, ułatwi znalezienie pracy, ale także otworzy możliwość zdobywania dodatkowych kwalifikacji osobom już aktywnym na rynku pracy. W trakcie nauki zdobycie każdej kwalifikacji zostanie potwierdzone egzaminem, które w rezultacie złożą się na konkretne uprawnienia zawodowe – w zależności od zawodu w II lub III klasie ZSZ.
Wyodrębnione kwalifikacje zostały opisane w nowej podstawie programowej kształcenia w zawodach, w postaci efektów uczenia się.
Osiągniecie określonych efektów kształcenia musi być uwzględnione w nowych programach nauczania, zatwierdzanych do użytku w danej szkole przez jej dyrektora. W ZSZ szczególny akcent został położony na kształcenie praktyczne, na które ma być przeznaczonych 60 proc. czasu w trakcie trzyletniej nauki. Praktyczne kształcenie powinno odbywać się u pracodawcy, w centrach kształcenia praktycznego lub w szkolnych warsztatach. Treści nauczania obejmują efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów (w tym kompetencje personalne i społeczne) oraz efekty kształcenia właściwe dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodach.
Zostały także określone warunki realizacji kształcenia w zawodach, w tym zalecane wyposażenie w pomoce dydaktyczne i sprzęt oraz minimalną liczbę godzin kształcenia zawodowego. Nowa podstawa umożliwia także ustalenie kryteriów ocen szkolnych i wymagań egzaminacyjnych.
Nowy sposób kształcenia w zawodzie oznacza także przyjęcia nowego podejścia
w zakresie egzaminowania. Od września 2012/2013 roku podstawa programowa kształcenia w zawodach stanowi jednocześnie standard wymagań egzaminacyjnych dla systemu zewnętrznych egzaminów zawodowych. Egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie będzie przeprowadzany dla każdej kwalifikacji odrębnie, na podstawie wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodach. Egzaminy we wszystkich wyodrębnionych w zawodach kwalifikacjach będą obejmowały wykonanie testu praktycznego. Ocenie będzie podlegać efekt końcowy tego testu – wyrób, usługa lub dokumentacja, w zależności od zawodu i kwalifikacji. Do egzaminu uczeń będzie przystępował w trakcie nauki.
Po zdaniu egzaminu w zakresie jednej kwalifikacji uczeń otrzyma świadectwo potwierdzające kwalifikację w zawodzie. Dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe będzie wydawany osobom, które zdadzą egzaminy potwierdzające wszystkie kwalifikacje w danym zawodzie oraz będą miały odpowiedni dla zawodu poziom wykształcenia ogólnego. W przypadku uczniów szkół oznacza to, że jeśli w trakcie nauki zdadzą egzaminy potwierdzające wszystkie kwalifikacje w danym zawodzie, po ukończeniu szkoły otrzymają dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe.
Na wniosek osoby posiadającej dyplom, dana komisja okręgowa wyda suplement Europass do dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe ułatwiający poruszanie się po krajowym i europejskim rynku pracy.