Przygotowanie tegorocznego Rankingu Kierunku Studiów wymagało od Kapituły i analityków z Działu Rankingów „Perspektyw” szczególnego wysiłku – związanego z nowymi zasadami funkcjonowania uczelni wprowadzonymi ustawą „Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce” z 20 lipca 2018 roku. Wyzwań było kilka.
Poprzednie edycje RKS oceniały kierunki studiów prowadzone na wydziałach. Oznaczało to, że w wielu przypadkach ta sama uczelnia mogła występować w rankingu konkretnego kierunku studiów kilkakrotnie. Przykładowo, w rankingu kierunku „automatyka i robotyka” Akademia Górniczo-Hutnicza oceniana była dwukrotnie (bo prowadziła je na dwóch wydziałach), a Politechnika Warszawska nawet pięciokrotnie (prowadziła ten kierunek aż na pięciu wydziałach).
Nowa ustawa zlikwidowała obligatoryjność istnienia wydziałów w strukturze uczelni (choć mogą one istnieć i nadal istnieją, jeśli statut uczelni tak stanowi), a zarazem wprowadzono wymóg, aby dany kierunek studiów był prowadzony na danej uczelni tylko raz. A ponieważ ministerstwo zrezygnowało z ustalania oficjalnego zestawu kierunków studiów, to większość uczelni, na których kierunki się dublowały, wybrało rozwiązanie w postaci… zmian nazw kierunków - przy zachowanym ich zakresie i programie nauczania!
W obowiązującym wcześniej w Polsce oficjalnym wykazie znajdowało się 118 kierunków studiów (zgodnie z rozporządzeniem MNiSW z 13 czerwca 2006). Obecnie – po rezygnacji z oficjalnie obowiązującego wykazu - na liście prowadzonych w Polsce kierunków studiów znajduje się 1329 różnych nazw! Ale przecież w dalszym ciągu kandydaci na studia wybierają Zarządzanie, Elektronikę, czy Kulturoznawstwo – a nie liczne ich mutacje nazewnicze.
Jako autorzy rankingu, musieliśmy znaleźć wyjście z tego galimatiasu. Po konsultacjach z grupą prorektorów politechnik i uniwersytetów postanowiliśmy dokonać „kalibracji” kierunków studiów prowadzonych w uczelniach z kierunkami - a właściwie 70. grupami kierunków studiów – które są oceniane przez „Perspektywy”. Uznaliśmy, że ze względu na odbiorcę rankingu, czyli kandydatów na studia, ocenianie 1329 kierunków „uczelnianych” nie miałoby sensu, m.in. dlatego – pomijając już kwestie wykonalności i nakładu pracy - że niektóre z nich prowadzone są w jednej lub zaledwie kilku szkołach wyższych.
Dlatego, za pomocą „ankiet kalibracyjnych” wypełnianych przez szkoły wyższe, przyporządkowaliśmy 1329 kierunków prowadzonych na uczelniach do 70 kierunków uwzględnianych w rankingu „Perspektyw” (obejmujących jeden lub więcej kierunków „uczelnianych”). Te 70 rankingów publikujemy na następnych kilkudziesięciu stronach.
Kolejnym wyzwaniem było zdefiniowanie nowego podejścia metodologicznego do RKS. Wykorzystaliśmy do tego możliwości tkwiące w ustalonej dla każdego kierunku studiów „wiodącej dyscyplinie naukowej”. Uznaliśmy, że skoro nie można już „identyfikować” kierunku na wydziale (a także „przenosić” osiągnięć naukowych i dydaktycznych wydziału na oceniany kierunek), to będziemy w zamian „przenosić” na oceniany kierunek osiągnięcia „wiodącej dyscypliny naukowej” przypisanej do tego kierunku.
Dla osób niebędących ekspertami w zakresie szkolnictwa wyższego jest to może nieco zawiłe, ale istotna jest konkluzja: otóż poczynając od edycji 2020 dana uczelnia będzie występować w Rankingu Kierunku Studiów tylko raz!
Częściowej zmianie uległ również zestaw uwzględnianych w RKS wskaźników rankingowych. Konsekwencją ustawowego „odejścia od wydziałów” jest zmiana sposobu określania potencjału naukowego kadry prowadzącej zajęcia dla studentów na danym kierunku studiów. Potencjał ten nie będzie już określany, jak w poprzednich latach, poprzez „przeniesienie” osiągnięć wydziału (skoro wydziałów nie ma), tylko zostanie określony jakością i osiągnięciami naukowymi kadry badawczo-dydaktycznej związanej z dyscypliną wiodącą.
Publikowane na następnych stronach wyniki RKS 2020 pokazują, że rankingowa „komasacja” rozproszonych kierunków o tym samym lub zbliżonym zakresie, które były oceniane wcześniej oddzielnie, polepszyła w wielu przypadkach pozycje uczelni, których taka operacja dotyczyła. Przykładem jest Politechnika Warszawska, która wyszła na pierwsze pozycje w kilku dodatkowych (w porównaniu z poprzednim rokiem) kierunkach studiów technicznych.
Zdajemy sobie sprawę, że wprowadzone zmiany – będące konsekwencją rozwiązań wprowadzonych ustawą „Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce” z 18 lipca 2018 roku – zmieniły metodologię Rankingu Kierunku Studiów 2020 w stopniu znacznym, dlatego Kapituła zaleciła, aby przy publikacji rankingu nie podawać „historii”, czyli pozycji uczelni w poprzednich latach, gdyż mogłoby to doprowadzić do mylnych wniosków przy porównywaniu uczelni w układzie „rok do roku”.
Waldemar Siwiński
Uwaga: Pełne wyniki rankingu opublikowane zostaną w miesięczniku edukacyjnym „Perspektywy”, a także pojawią się - tradycyjnie – już o północy z 16 na 17 lipca na platformie: www.ranking.perspektywy.pl
Bezpośrednia transmisja internetowa z uroczystej Gali Rankingu prowadzona będzie na stronie: www.perspektywy.pl – 17 lipca, początek o godz. 11:00.