20 uczelni uczestniczących w programie „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza” (IDUB) przedstawiło w Starej Bibliotece UW swoje osiągnięcia po roku działania. Okazuje się, że poszły one dwiema drogami - jedne dokonują zmian angażując w projekt całą uczelnię i podporządkowując jej organizację wyznaczonym celom, inne natomiast utworzyły specjalne jednostki do realizacji IDUB. Zagraniczni eksperci przestrzegali przed tym drugim rozwiązaniem.
Członkowie międzynarodowego zespołu ekspertów, który dokonał oceny i wyboru najbardziej obiecujących rozwojowo uczelni w konkursie IDUB, zgodnie mówili o tym, że po roku dostrzegają w tych uczelniach dużą dozę zaangażowania i optymizmu. Nowe prawo – mówił prof. Lauritz B. Holm-Nielsen z Danii, lider zespołu ekspertów – daje uczelniom swobodę do zmian w organizacji uczelni i dodał, że widzi wielu młodych ludzi, w tym prorektorów, którzy nie mają kompleksów i są gotowi realizować swoje ambicje.
Przedstawiciele uczelni przedstawiali kroki jakie w realizacji projektu uczelnie już poczyniły lub przygotowują. Podkreślano znaczenie dodatkowych środków finansowych, jakie przyniósł projekt. Jak zauważył prof. Marek Kwiek z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, w stosunku do całego budżetu uczelni może są one niewielkie, ale jednocześnie stanowią prawie 50% pieniędzy, którymi uczelnia może swobodnie dysponować przeznaczając je na takie cele jak wsparcie młodych badaczy, a przez to przyczyniając się do demograficznej zmiany na uczelni. Zaś prof. Marek Pawełczyk, prorektor Politechniki Śląskiej stwierdził, że w jego uczelni 80% tych funduszy przeznaczonych jest na wzmocnienie kapitału ludzkiego.
Spośród poruszonych tematów kilka zasługuje na szczególną uwagę. W ramach IDUB uczelnie poszły dwiema drogami - jedne dokonują zmian angażując w projekt całą uczelnię i podporządkowując jej organizację wyznaczonym celom, inne natomiast utworzyły specjalne jednostki do realizacji IDUB. Zagraniczni eksperci przestrzegali przed tym drugim rozwiązaniem. Sukces będzie możliwy tylko poprzez wewnętrzną integrację i zaangażowanie całej uczelni.
W kilku ośrodkach akademickich rozważana jest koncepcja bliższej współpracy uczelni w jednym mieście w formie federacji. Prof. Krzysztof Wilde, rektor Politechniki Gdańskiej mówił o wspólnych seminariach i innych przedsięwzięciach podejmowanych razem przez uczelnie Trójmiasta. Zagraniczni eksperci byli zdania, że łączenie (merger) uczelni jest korzystniejszym rozwiązaniem. Jak powiedział Lauritz Holms-Nielsen „po co robić federację, kiedy bliska współpraca przynosi rezultaty. Połączenie (merger) jest lepszą drogą.”
Zarówno przedstawiciele polskich uczelni jak i zagraniczni eksperci zgodnie podkreślali, że sprawą najważniejszą jest stworzenie warunków do rozwoju młodych uczonych, dawanie im swobody i odpowiedniego wsparcia organizacyjnego. Za ważne uznano też zwiększanie udziału kobiet oraz zwiększenie przepływu młodej kadry pomiędzy krajowymi uczelniami. Prof. Jarosław Bosy, rektor Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu zachęcał do szukania i wymiany młodych naukowców wśród polskich uczelni, a także podkreślił potrzebę restrukturyzacji w kierunku międzydyscyplinarnym - odchodząc od struktury wydziałowej na rzecz struktury celów jakie chce się osiągnąć.
Zagraniczni eksperci zwracali uwagę, że projekt w jaki zaangażowały się polskie uczelnie jest procesem dalekosiężnym, który musi potrwać przynajmniej kilka lat. Dlatego niezbędne jest zapewnienie przez cały ten czas wsparcia politycznego ze strony rządu. Prof. Przemysław Wiszewski, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego wyraził nadzieję, „że nikt nie będzie próbował zmieniać obecnego prawa” (o szkolnictwie wyższym). W podobnym duchu wypowiedział się prof. Sijbolt Noorda, b. rektor Uniwersytetu w Amsterdamie: „Wsparcie polityczne musi być utrzymane na tym samym poziomie, jest to sprawa kluczowa. Zazwyczaj jak przychodzi ktoś nowy to próbuje wprowadzać swój plan, ale w tym przypadku potrzebna jest dalekosiężna wizja.”
Program IDUB jest jednym z elementów wdrażanej od dwóch lat reformy szkolnictwa wyższego i nauki. Złożenie wniosków do programu poprzedzone było przeprowadzeniem przez same uczelnie gruntownych analiz swoich mocnych i słabych stron. Na podstawie tych analiz szkoły wyższe same opracowały plany rozwoju, które w najskuteczniejszy sposób miałyby przyczynić się do osiągnięcia przez nie statusu uniwersytetu badawczego. Te z nich, które nie zakwalifikowały się do pierwszej dziesiątki i nie wywalczyły 10% podwyżki subwencji, także zyskały finansowo. Mają bowiem zagwarantowane zwiększenie subwencji w wysokości 2% subwencji z 2019 r.
Wnioski złożone przez uczelnie były oceniane przez międzynarodowy zespół ekspertów zagranicznych, w tym byłych rektorów czołowych europejskich uczelni. - Bezprecedensowa jest także skala programu. Budżet programu w perspektywie 7 lat to około 3,5 miliarda złotych – podkreślił minister Wojciech Murdzek. – Skala finansowania jest bezprecedensowa w polskim systemie szkolnictwa wyższego i nauki, ale plany działań uczelni są zobowiązaniem wieloletnim, wykraczającym poza ramy kadencji rektorów. Powinny doprowadzić do zasadniczych zmian jakościowych w uczelniach i będę podlegały rygorystycznej ewaluacji – zaznaczył minister.
- Dziękuję Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego za tę inicjatywę, która znacząco wspiera rozwój uniwersytetów badawczych – mówił podczas otwarcia konferencji rektor Uniwersytetu Warszawskiego prof. Alojzy Z. Nowak. Powinniśmy ze sobą konkurować. I będziemy to robić, żeby wykorzystać szansę rozwoju naszych uczelni i w ten sposób budować silną naukową Polski – zwrócił się do zebranych na konferencji rektorów uczelni IDUB prof. Alojzy Nowak.
Jak podkreślił przewodniczący międzynarodowego zespołu ekspertów prof. Lauritz B. Holm-Nielsen, zwracając się do zgromadzonych w Starej Bibliotece UW rektorów: – Najistotniejsze jest to, byśmy cały czas uczyli się od siebie nawzajem i korzystali ze swoich doświadczeń. Dzięki temu łatwiej będzie podjąć wyzwanie na kolejne 6 lat realizacji programu.
Podsumowując konferencję Bartłomiej Banaszak, dyrektor Departamentu Nauki MNiSW, zapowiedział, że raporty uczelni (w języku angielskim) z podsumowaniem pierwszego okresu wdrażania IDUB zostaną upublicznione, natomiast za rok odbędzie się podobna konferencja będąca elementem „miękkiego monitoringu” sprawowanego przez Ministerstwo nad realizacją IDUB.
KB, WS