MEiN skierowało do zaopiniowania projekt nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Przewiduje ona wprowadzenie zmian w ustawie z dnia 20 lipca 2018 roku.
Jej celem jest wzmocnienie w uczelniach m.in. wolności nauczania, wolności słowa i badań naukowych. Jak wynika z ustawy wyrażanie przez nauczycieli akademickich przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych nie będzie przewinieniem dyscyplinarnym.
Projekt ustawy ma zagwarantować nauczycielom akademickim możliwość swobodnego wyrażania myśli i zapobiec cenzurze myśli i słowa. Jak uzasadnia MEiN, prace nad ustawą zostały zainicjowane wskutek naruszeń, jakie miały miejsce w ostatnim czasie. Wyrażały się one poprzez wywieranie presji psychicznej, agresję słowną, utrudnianie aktywności działania w zakresie publikacji, uniemożliwianie brania udziału w wydarzeniach naukowych, czy wszczynanie postępowań dyscyplinarnych. Czyny nauczycieli akademickich nie będą mogły być przedmiotem czynności i postępowań realizowanych przez rzeczników dyscyplinarnych i komisje dyscyplinarne.
Według autorów projektu cenzura słowa i przekonań przekłada się negatywnie na jakość i rozwój nauki oraz wizerunek szkolnictwa polskiego. Nauczyciele akademiccy często są narażeni na szykany w związku z wyrażaniem swoich poglądów. Jednocześnie wprowadzane regulacje będą umożliwiały pociągnięcia nauczyciela akademickiego do odpowiedzialności cywilnej lub karnej, jeżeli będą istniały ku temu uzasadnione przesłanki.
Projekt obliguje rektora m.in. do podejmowania w większym zakresie działań ukierunkowanych na zapewnienie członkom wspólnoty uczelni możliwości swobodnego wyrażania poglądów. Zatem ma on monitorować poszanowanie wolności słowa, wprowadzić stosowne regulacje w tym zakresie na uczelni oraz podejmować określone działania w przypadku ich naruszenia.
W ustawie wprowadzono możliwość wniesienia środka zaskarżenia od postanowienia rektora o poleceniu rzecznikowi dyscyplinarnemu rozpoczęcia prowadzenia sprawy. Zażalenie ma być rozpatrywane przez komisję dyscyplinarną przy ministrze właściwym do spraw szkolnictwa wyższego i nauki. Projekt przewiduje również zniesienie możliwości zawieszenia przez rektora nauczyciela akademickiego w pełnieniu obowiązków w toku postępowania wyjaśniającego prowadzonego w jego sprawie.
Czas zgłaszania ewentualnych uwag jest bardzo krótki, bo do 21 maja. Jak informuje ministerstwo „termin do zajęcia stanowiska został skrócony z uwagi na pilny charakter projektu i konieczność wejścia w życie projektowanych rozwiązań przed rozpoczęciem roku akademickiego 2021/2022”.