15 listopada poznamy pierwszego laureata Europejskiej Nagrody Naukowej im. Stanisława Lema (Lem Prize). Inicjatywa Politechniki Wrocławskiej adresowana jest do młodych związanych z dowolną uczelnią lub ośrodkiem badawczym w Europie (w ramach UE, w tym państw członkowskich projektu Horyzont), bez ograniczeń związanych z narodowością, krajem pochodzenia.
Nauka, człowieczeństwo, technologia, postęp i przyszłość, czyli wielkie tematy obecne w centrum dzieła Stanisława Lema, stanowią również fundament misji oraz celów Politechniki Wrocławskiej – czytamy w założeniach Lem Prize. Nagroda przyznawana będzie co roku za aktualne osiągnięcia lub odkrycia naukowe (z ostatnich 3 lat; w przypadku edycji 2021 udokumentowane w 2018 r. lub później), dokonane na szeroko rozumianym polu nauk technicznych. Nagrodzone zostają odkrycia, które odznaczają się kreatywnością, interdyscyplinarnością i wizjonerstwem, zawierające przy tym mocny element technologiczny. O założeniach Lem Prize opowiada prof. dr hab. inż. Arkadiusz Wójs, rektor Politechniki Wrocławskiej.
Nagroda Lema ma różne cele, więc spodziewam się po niej kombinacji efektów. Oczywiście chodzi o przypomnienie postaci Lema i uświetnienie 100-lecia jego urodzin oraz zwrócenie uwagi na fakt, że jest on doktorem honoris causa Politechniki Wrocławskiej. Naturalnym celem Lem Prize jest też nagrodzenie wybitnego młodego europejskiego naukowca, przy czym wszystkie te trzy elementy, czyli wybitność, młodość i europejskość, są bardzo istotne, podobnie jak ścisły lub techniczny charakter badań laureata oraz potencjalny wpływ nagradzanego odkrycia na kondycję naszej cywilizacji.
Mam nadzieję, że naszym studentom i pracownikom nie jest obca twórczość Lema, jego filozofia i wizjonerstwo, które są dobrym drogowskazem dla pracy badacza, zwłaszcza w obszarze nowoczesnych technologii, z należytą świadomością konsekwencji rozwoju nauki i techniki. Tak pomyślany konkurs celowo nie powiela konkursu FNP, czyli tzw. polskich nagród Nobla, natomiast pokazuje, że Politechnika Wrocławska nie tylko korzysta z europejskiej współpracy naukowej, ale też docenia wybitne osiągnięcia z innych europejskich ośrodków.
Mniej oczywisty cel Nagrody Lema wiąże się z relacjami. Kapitułę w jednej połowie tworzą europejscy naukowcy wręcz ucieleśniający doskonałość naukową: Prezydent Academia Europaea, Prezydent Sieci Fraunhofera, laureat niedawnej Nagrody Nobla z fizyki, architekt europejskich programów Horyzont oraz dwóch spośród najwybitniejszych żyjących polskich naukowców – chemik i fizyk, a w drugiej połowie wybitni naukowcy naszej uczelni: trójka professores magni oraz trójka reprezentantów Academia Iuvenum.
Kluczowa jest dla mnie zwłaszcza rola owej Akademii Iuvenum – młodzi naukowcy współtworzyli koncepcję Nagrody, a zasiadając w Kapitule, będą uczestniczyć w ocenie dorobku kandydatów i to ich gościem będzie wybrany przy ich udziale laureat, gdy na co najmniej parę tygodni odwiedzi w ciągu roku politechnikę i Wrocław. Istotnym efektem tej nagrody będą więc też wykłady laureata na Politechnice Wrocławskiej oraz budowanie relacji i współpracy.