Poznajemy świat za pomocą wszystkich zmysłów (polisensorycznie), lecz nie wszystkie zmysły odgrywają równie ważną rolę. Przyjmuje się, że 83% informacji odbieramy za pomocą wzroku, 11% - słuchu, 3,5% - węchu, 1,5% - dotyku, a 1% - smaku.

Poszukując odpowiedzi na pytanie, jakie czynniki wpływają na efektywne zapamiętywanie i uczenie się, liczne źródła opierają się na tzw. stożku Dale’a, z którego wynika, że zapamiętujemy około:

10% tego, co czytaliśmy
20% tego, co słyszeliśmy
30% tego, co widzieliśmy
50% tego, co widzieliśmy i słyszeliśmy
70% tego, co mówiliśmy w czasie rozmowy
90% tego, co robimy.

Na tej podstawie można wyciągnąć wniosek, że efektywność procesu uczenia się zależy głównie od naszego poznawczego zaangażowania.

Z zapamiętywaniem związane jest zjawisko stopniowego zapominania. Okazuje się, że już po 24 godzinach większość ludzi zapomina około 80% abstrakcyjnych informacji. Inaczej jest w przypadku materiału, do którego mamy emocjonalny stosunek. Wówczas, w ciągu doby, zapomnieniu ulega mniej niż 20% informacji.

Kolor a zapamiętywanie

Na pamięć i uwagę ogromny wpływ ma także kolor. Wykorzystywanie ulubionych kolorów podczas własnoręcznego sporządzania notatek sprzyja nabieraniu emocjonalnego stosunku do nich, a co za tym idzie lepszemu zapamiętaniu określonego materiału. Notując możemy wykorzystać kolory na różne sposoby, np. zakreślić wybrane fragmenty, podzielić tekst na mniejsze części, przypisać danym sformułowaniom osobiste znaczenie. Jak pokazują badania, użycie kolorów w trakcie nauki daje wyższe wyniki w zapamiętywaniu, w porównaniu z brakiem stosowania jakichkolwiek wyróżnień.

Na zlecenie marki Stabilo, w marcu 2012 roku, studentki psychologii Uniwersytetu Łódzkiego przeprowadziły badanie nad wpływem oznaczania tekstu kolorami na zapamiętywanie. Z badań z udziałem 138 maturzystów wynika, że już zastosowanie tak prostego sposobu jak wyróżnienie kolorem naukowego tekstu polepsza jego zapamiętywanie i odtwarzanie nawet o 16%! Uczestnicy badania, którzy przeczytali naukowy artykuł bez jakichkolwiek kolorowych zakreśleń, a następnie musieli odpowiedzieć na pytania dotyczące tego tekstu, średnio przypomnieli sobie 66% informacji. Natomiast grupa, która czytała ten tekst z zakreśleniami odtworzyła znacznie więcej materiału.

Sposoby zapamiętywania i uczenia się

W procesie efektywnego uczenia się znajdują zastosowanie wszelkie linearne i nielinearne formy notowania. Linearne metody wykorzystują tradycyjne tekstowe formy zapisu, są proste i w miarę efektywne. Mają jednak pewne wady mogące obniżyć ich efektywność - notatki sporządzone metodami linearnymi bardzo często przybierają postać długich bloków tekstu, które mogą być
nie do końca czytelne i przejrzyste. Z kolei nielinearne metody zamiast tradycyjnych form notowania wykorzystują powiązania pomiędzy ideami i pojęciami. Do tej grupy metod zaliczamy:

1. Mapy myśli, czyli dynamiczne i ekscytujące narzędzie pomyślane, aby wspomóc myśleniei planowanie. Jak notować z wykorzystaniem tej techniki? W centralnej części mapy należy umieścić kolorowy rysunek. Od niego powinny odchodzić grube linie z najważniejszymi słowami kluczowymi w postaci wyrazów lub obrazów. Od tych linii mogą odchodzić kolejne cieńsze z mniej ważnymi informacjami, a od nich jeszcze kolejne. Mapy myśli powinny przyjmować promienistą strukturę, co odzwierciedla sposób myślenia opierający się na tworzeniu ciągu następujących po sobie skojarzeń.
2. Metodę Konspektu, której ogólną zasadą jest pisanie notatek w uporządkowany sposób.
   W konspektach zawierane są główne myśli, tezy i zagadnienia. Notatki te tworzy się poprzez system punktów i akapitów, które graficznie odzwierciedlają hierarchię zagadnień. W metodzie tej stosuje się też wyróżnienia, podkreślenia, kolory, symbole i inne sposoby oznaczenia najważniejszych fragmentów treści i nagłówków.
3. Metodę Cornella, która pozwala na organizację notatek w taki sposób, aby najpierw zapisywać treść, fakty i informacje, a potem wyciągać z nich słowa kluczowe. Jak notować tą metodą? Wystarczy podzielić kartkę na dwie części. Lewa, zawierająca słowa kluczowe, ma być mniejsza, a prawa - obejmująca główną część notatki - większa.

Psychologia dostarcza wiedzy i narzędzi, dzięki którym możemy efektywniej umieszczać, przechowywać i wydobywać informacje z pamięci. Tak jak ze wszystkimi narzędziami, używanie ich wymaga praktyki i nabycia wprawy, żeby osiągnąć oczekiwany efekt. Stosując zintegrowane sposoby przyswajania wiedzy oraz wykorzystując kolory można polepszyć swoje możliwości zapamiętywania nawet o 50%.

Opracowanie na podstawie materiału dr Hanny Bednarek z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego prowadzącej badania we współpracy z marką STABILO oraz Europejskiego Instytutu Edukacji Engram.