Dziś mamy bardzo ważny czas dla kobiet, kiedy możemy wpływać na przyszłość naszego społeczeństwa poprzez dziedziny STEM (ang. science, technology, engineering, mathematics) - twierdzi Maria Klawe, rektorka Harvey Mudd College, która była jednym z gości specjalnych Perspektywy Women in Tech Summit 2023 (14-15 czerwca, Warszawa).
Największe wyzwanie w Pani karierze akademickiej to…?
Zmiana kultury w nauce i inżynierii tak, aby wspierała kobiety i członków innych niedostatecznie reprezentowanych grup. Od 35 lat jestem pierwszą kobietą na zajmowanych przeze mnie stanowiskach i często spotykam się z pewnym oporem wobec moich wysiłków na rzecz zmiany kultury organizacyjnej.
No właśnie – nazywa się panią „nieustraszoną w dążeniu do zniwelowania różnic między płciami w edukacji technicznej”. Jak się zaczęła ta pani ścieżka?
Jako studentka pierwszego roku studiów licencjackich z matematyki nagrywałam filmy dla publicznej stacji telewizyjnej, aby zainteresować dziewczęta matematyką. Przez całą swoją karierę byłam orędowniczką kobiet w STEM. W 1988 roku zostałam kierowniczką wydziału informatyki na Uniwersytecie Kolumbii Brytyjskiej (UBC) i byłam pierwszą kobietą profesorem informatyki, a także pierwszą kobietą kierownikiem wydziału na Wydziale Nauk Ścisłych UBC. Potem były kolejne pionierskie kobiece funkcje: w ciągu piętnastu lat pracy w UBC zostałam pierwszą kobietą na stanowisku wiceprezydenta, a następnie pierwszą kobietą na stanowisku dziekana ds. nauki, a po odejściu z UBC zostałam pierwszą kobietą dziekanem Wydziału Inżynierii Uniwersytetu Princeton, a w końcu w 2009 r. pierwszą kobietą prezydentem w Harvey Mudd College.
Bycie pierwszą kobietą to nie wszystko, jeśli chodzi o zwiększenie udziału kobiet w miejscach, w które pani trafiała na swojej karierze zawodowej…
To prawda. Dobry przykład stanowi Uniwersytet Princeton, gdzie pracowałam tylko przez trzy i pół roku, ale strategiczna wizja, którą ustaliliśmy wtedy dla Wydziału Inżynierii, miała znaczący wpływ na zwiększenie udziału kobiet w inżynierii w ciągu następnych piętnastu lat. W Princeton obecnie odsetek kobiet na kierunkach inżynieryjnych wynosi ponad czterdzieści procent.
Zanim przejdziemy do strategii, dlaczego uważa pani, że zniwelowanie różnic między płciami w edukacji w dziedzinach STEM jest ważne?
Istnieją trzy powody. Po pierwsze, w STEM czekają wspaniałe kariery, które są dobrze płatne i mają wpływ na społeczeństwo, a kobiety zasługują na takie możliwości. Po drugie, biorąc pod uwagę szybki wzrost zapotrzebowania na umiejętności w obszarach takich jak informatyka, nauka o danych i sztuczna inteligencja, bardzo trudno będzie sprostać temu zapotrzebowaniu bez zwiększonego udziału kobiet. Wreszcie po trzecie, badania pokazują, że zróżnicowane zespoły znajdują znacznie lepsze rozwiązania niż zespoły jednorodne, a kobiety wnoszą do takich zespołów różnorodne umiejętności i perspektywy, które są potrzebne.
Obecne statystyki Harvey Mudd College imponują, jeśli chodzi o udział kobiet w dziedzinie STEM (około pięćdziesiąt procent studentów kierunków informatyki, inżynierii i fizyki to kobiety, w porównaniu z liczbami wahającymi się od dziesięciu do dwudziestu pięciu procent, kiedy pani została prezydentem uczelni). Jak pani doprowadziła do tych wyników?
Pierwszą rzeczą, jaką zrobiliśmy po moim przybyciu na stanowisko prezesa w HMC, było uruchomienie bardzo integracyjnego procesu planowania strategicznego dla uczelni, podobnego do procesu, który stworzyliśmy w Princeton dla Wydziału Inżynierii. W HMC w ciągu tygodnia w październiku zorganizowaliśmy cztery całodniowe warsztaty, na które zaproszono wszystkich wykładowców, studentów, pracowników, powierników, absolwentów i rodziców. Prawie wszyscy wykładowcy i około jedna trzecia studentów wzięła udział w każdym warsztacie. Każdy warsztat rozpoczynał się dwudziestominutowym wystąpieniem prelegenta, a po nim następowała seria sesji, w których uczestnicy każdej grupy odpowiadali na różne pytania, wśród których stale pojawiało się to: „jak ważna powinna być różnorodność w Mudd?”. Zauważyłam, że podczas pierwszych dwóch warsztatów odpowiedzi na to pytanie brzmiały: „różnorodność nie jest ważna w Mudd, ponieważ jesteśmy uczelnią STEM, a kobiety i osoby kolorowe nie są tak zainteresowane STEM”.
Maria Klawe (1951) – matematyczka i informatyczka, pierwsza kobieta prezydent Harvey Mudd College - za jej kadencji liczba kobiet wśród studentów kierunków informatycznych, inżynierskich i fizyki wzrosła z ok. 10 do 50% - to jedyny taki wynik na świecie! Naukowczyni i prelegentka występująca z wykładami na rzecz różnorodności w STEM na wielu międzynarodowych konferencjach w USA i Kanadzie.
W swojej karierze zawodowej odnosiła sukcesy nie tylko jako badaczka (interesowała się m.in. analizą funkcjonalną, matematyką dyskretną, informatyką teoretyczną), ale też na stanowiskach administracyjnych (zanim w 2006 r. została prezydentką Harvey Mudd College, pełniła funkcje dziekanki – m.in. na Uniwersytecie Kolumbii Brytyjskiej i Uniwersytecie Princeton) czy w pracy w przemyśle (osiem lat spędziła w Almaden Research Center IBM w San Jose, najpierw jako naukowczyni, następnie jako kierowniczka Grupy Matematyki Dyskretnej).
Jest laureatką licznych nagród i wyróżnień, m.in. 2014 Women of Vision ABIE Award for Leadership, nagrody za całokształt badań od Canadian Association of Computer Science (2015), nagrody American Association of University Women, nagrody Computing Research Association's 2016 Distinguished Service Award i Academic Leadership Award od Carnegie Corporation of New York (2017).
I jak to się zmieniło?
Głównym prelegentem trzeciego warsztatu był Freeman Hrabowski, rektor Uniwersytetu Maryland w Baltimore County (UMBC). Freeman był pierwszym czarnoskórym naukowcem, który został rektorem dużego uniwersytetu badawczego w USA i stworzył program Meyerhoff Scholars rekrutujący czarnoskórych uczniów ze szkół średnich w Baltimore do intensywnego programu studiów licencjackich STEM na UMBC. Wielu absolwentów tego programu zrobiło następnie doktoraty STEM na najlepszych uniwersytetach i często stanowiło ponad połowę czarnoskórych doktorantów STEM w USA. Freeman opowiedział o swoich doświadczeniach dorastania jako czarnoskórego dziecka i o programie Meyerhoff. Słuchacze warsztatu mieli po tej przemowie łzy w oczach i w sesjach dyskusyjnych po niej zobowiązali się do „niezrównanej doskonałości i różnorodności na wszystkich poziomach w Mudd”. W efekcie stało się to jednym z sześciu głównych tematów naszego planu strategicznego. To tylko potwierdza prawdę, że często zdarza się, że mówca z zewnątrz jest lepiej słyszany przez społeczność niż mówca z wewnątrz.
Jak pani zdaniem można zmieniać świat akademicki, jak rozmawiać z mężczyznami, którzy są u władzy?
W sytuacji, w której większość profesorów i liderów akademickich to mężczyźni, ważne jest, aby znaleźć liderów płci męskiej, którzy będą zdecydowanie wspierać programy potrzebne do przyciągnięcia i zatrzymania studentek i wykładowców STEM. Trzeba też szukać kobiecych wzorców do naśladowania.
Jakie działania promujące kobiety w STEM mają dziś sens?
Skuteczne mogą być obozy letnie dla uczennic szkół średnich, przygotowawcze kursy uniwersyteckie, dostosowane do różnego poziomu wiedzy uczestniczek, staże w branży technologicznej dla studentek na pierwszych dwóch latach studiów oraz konferencje dla studentów, które pokazują wzorce kobiet w dziedzinie technologii. Ważne jest również, aby stworzyć kulturę współpracy, a nie rywalizacji wśród studentów kierunków STEM na uniwersytetach. Pomaga to wszystkim studentom odnieść większy sukces i jest szczególnie skuteczne w przyciąganiu i zatrzymywaniu studentek.
Co poradziłaby pani kobietom, które jak pani są pierwsze w danej organizacji/na danym stanowisku?
Uważam, że pomocne jest budowanie dobrych relacji ze wszystkimi możliwymi osobami (rówieśnikami, przełożonymi, osobami w innych organizacjach w całym kraju i na całym świecie) i skupienie się na byciu kimś, kto pracuje, aby umożliwić sukces innym. W imię budowania reputacji dobrego partnera inni chętnie pomogą ci odnieść sukces. Bądź pozytywnym i pomocnym partnerem dla wszystkich, których możesz przekonać do swojej idei, a jednocześnie otwarcie pracuj nad kwestiami, które ograniczają sukces kobiet w organizacji.
Jak postrzega pani możliwości wywierania wpływu przez kobiety i zmieniania świata, szczególnie w dziedzinach STEM?
Dziś mamy bardzo ważny czas dla kobiet, kiedy możemy wpływać na przyszłość naszego społeczeństwa poprzez dziedziny STEM. Technologia już teraz zmienia każdą branżę i sposób, w jaki rozumiemy i rozwiązujemy krytyczne kwestie, takie jak choćby zmiany klimatu. W tym zakresie potrzebujemy perspektyw, umiejętności i talentów wszystkich grup społecznych.
Barierą często wskazywaną jako utrudniającą kobietom karierę zawodową jest godzenie ról zawodowych i prywatnych (rodzina, macierzyństwo). Jakie ma Pani rady w tej kwestii?
Na podstawie własnych doświadczeń zalecam kobietom przede wszystkim bardzo ostrożny wybór partnerów życiowych. Ponadto radzę, by nie starać się robić wszystkiego w tym samym czasie. Wybierz kilka rzeczy, na których się skupisz na każdym etapie, i poczekaj z innymi wyzwaniami, by zająć się nimi później.
Dziękuję za rozmowę.
Z Marią Klawe rozmawiała Magda Tytuła.