Kryzys szkoły to dziś zjawisko globalne i oczywiste dla wszystkich, którzy w jakikolwiek sposób są zainteresowani procesem edukacji. Dlatego książkę „Nauczyciel troskliwy ogrodnik” powinny przeczytać nie tylko osoby związane z systemem oświaty, ale też każdy rodzic, a może jeszcze szerzej: każdy człowiek, który zastanawia się, jak dziś dotrzeć do młodych ludzi, jak ich kształcić i wychowywać, by czasu spędzanego w szkole nie traktowali jak kary, nudy i zbędnego, niezrozumiałego balastu. Co ważne, recenzowana publikacja nie oręduje za zmianą systemową, ale za ponownym odkryciem potęgi więzi w edukacji.
„Niezależnie od tego, jaki styl przyjmiemy, relacja między uczniem a nauczycielem stanowi podwaliny rozwoju i nauki” – to bodaj jedno z najważniejszych zdań książki autorstwa Hannah Beach i Tamary Neufeld Strijack. Publikacja „Nauczyciel troskliwy ogrodnik”, jaka ukazała się w Polsce nakładem wydawnictwa Szum Lasu (i której to książce patronują Perspektywy), nie bez powodu została nazwana „towarzyszem” wszystkich edukatorów pracujących z dziećmi i młodzieżą. W książce znajdziemy bowiem wiele cennych uwag, dzięki którym inaczej, bo bardziej wyraźnie zaczniemy postrzegać oczekiwania i potrzeby młodych ludzi oraz rolę współczesnej szkoły.
W czasach, kiedy „sale lekcyjne stały się przytłaczającym miejscem dla zbyt wielu osób”, dla nauczycieli i uczniów, istotny jest powrót do źródeł i odpowiedź na pytanie o to, po co uczymy i po co uczymy się. Stąd przypomnienie tego, że bycie nauczycielem to powołanie, a nie zawód, choć brzmi jak truizm, zyskuje zupełnie inny charakter w kontekście takiego stwierdzenia autorek ksiąki: „Nauczyciele są powołani do tego, by dotrzeć do dzieci. Misją nauczycieli jest pomoc uczniom w urzeczywistnianiu ich potencjału”. A dalej: więź w kontekście nauczania to „chęć uczniów do polegania na nas i podążania za nami jako swoimi LIDERAMI [podkreślenie M.T.], których chętnie naśladują”.
Więź, relacje, nauczyciel jako nowoczesny (zatem ani nie autorytarny, ani nie mający problem z przewodzeniem innym, wyznaczaniem granic i zadań) lider – wokół tych trzech pojęć „kręci się” współczesna edukacja. Dlaczego właśnie one są istotne? Bo w świecie coraz szybciej rozwijanych technologii, często najpierw poznawanych właśnie przez młodych ludzi, a dopiero potem odkrywanych przez ich nauczycieli, rola dorosłego jako przewodnika po świecie nie jest już dla młodych pokoleń oczywista. Autorki książki mówią wprost: dziś dzieci/młodzież nie szukają mądrości u ludzi dorosłych, bo tę (swoiście przez siebie rozumianą, zwykle jako biegłość w nowoczesnym świecie technologii właśnie) często czerpią od swoich rówieśników. Stąd współcześnie „tajemnica nauczania nie polega na umiejętnościach nauczyciela – nie na tym, co robi, ale kim jest dla dziecka” – oto kolejna złota myśl z książki „Nauczyciel troskliwy ogrodnik”. Najważniejsze zadanie edukatora to służyć radą, a nie informacją, asystować w rozwoju, a nie usiłować być kołem zamachowym tegoż rozwoju, dawać młodym poczucie, że nam na nich zależy.
Jak wspomniano na początku, publikacja „Nauczyciel troskliwy ogrodnik” bogata jest w uwagi, nad którymi warto się dłużej pochylić. Jednocześnie trudno tekstowi odmówić lekkości – język książki jest klarowny, treści rozdziałów uporządkowane w mniejsze całości, przeplatane cytatami (np. bajka Ezopa, która ilustruje tezę o dwóch typach liderowania; wypowiedzi uczestników warsztatów), ramkami/tezami do zapamiętania, wyliczeniami w punktach czy nawet rysunkami.
Publikacji towarzyszy zeszyt ćwiczeń, który można pobrać za darmo ze strony wydawnictwa, a instrukcja korzystania z tej pomocy do pracy z klasą została omówiona w książce, w osobnym rozdziale. Ostatnią częścią książki Hannah Beach i Tamary Neufeld Strijack, której zdecydowanie nie wolno pomijać, są „Uwagi specjalne”. Autorki w osobnych rozdziałach zebrały rady dla poszczególnych grup interesantów związanych z edukacją – znajdziemy tu zatem m.in. „Uwagi specjalne dla rodziców”, „Uwagi specjalne dla nauczycieli i rodziców chcących się wzajemnie dzielić spostrzeżeniami”, „Uwagi specjalne dla nauczycieli planujących rozmowę z dyrektorem”, a nawet „Uwagi specjalne dla osób uczących dzieci w domu”. Wskazówki (nazwane przez autorki „sugestiami”) mają wystarczająco ogólny charakter, by mogły okazać się stosowne niezależnie od systemu/kraju, w którym funkcjonuje szkoła.
Reasumując: książka „Nauczyciel troskliwy ogrodnik” powinna znaleźć miejsce w każdej szkolnej bibliotece i w bibliotece każdego nauczyciela/edukatora, który chciałby zrealizować marzenie o uczniach zaangażowanych, ciekawych, aktywnych, podekscytowanych wizją poznawania nowych rzeczy.
Hannah Beach, Tamara Neufeld Strijack, „Nauczyciel troskliwy ogrodnik”, wydawnictwo Szum Lasu, premiera polska: październik 2023. Patronat nad publikacją objęły „Perspektywy”.
Opr. Magda Tytuła