Już po raz drugi Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Narodowa Agencja Programu Erasmus+ oraz Europejski Korpus Solidarności, zorganizowała Konferencję Uniwersytetów Europejskich. Tym razem w Krakowie pod hasłem Uniwersytety Europejskie – Sojusze przyszłości dyskutowane są 4-5 września kwestie związane ze współpracą międzynarodową polskich uczelni w ramach europejskich sojuszy.
Witając gości w imieniu FRSE, Katarzyna Aleksy, dyrektor Biura Programów Szkolnictwa Wyższego FRSE, stwierdziła: Mamy nadzieję, że wymiana doświadczeń między przedstawicielami uczelni, które jako pierwsze dołączyły do sojuszy europejskich, a tymi, które dopiero zaczynają współpracę w ramach sieci Uniwersytetów Europejskich, będzie stanowiła ważną część tak debat, jak i networkingu w przerwach pomiędzy dyskusjami. Lepszemu poznaniu potencjału polskich uczelni w sojuszach europejskich miała służyć także publikacja Uniwersytety Europejskie w Polsce wydana na konferencję przez FRSE.
Aleksy przypomniała, że wśród 64 sojuszy polskie uczelnie są obecne w aż 30 i podkreśliła, że ambicją organizatorów tego drugiego już spotkania poświęconego Uniwersytetom Europejskim jest spojrzenie na kwestie współpracy międzynarodowej z wszelkich możliwych punktów widzenia. Stąd na konferencji mamy sesje poświęcone i perspektywie pracowników administracji, i perspektywie studentów czy doktorantów, i badaniom, i dydaktyce, a wreszcie temu, jak wizerunkowo promują fakt uczestnictwa w sojuszach europejskich polskie uczelnie.
Ku nowoczesności polskich uczelni
W wystąpieniu na otwarcie konferencji dr hab. Andrzej Szeptycki, prof. UW, podsekretarz stanu z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego tak witał uczestników wydarzenia: Inicjatywa Uniwersytetów Europejskich to bardzo ważne narzędzie w procesie unowocześniania i umiędzynarodawiania polskich uczelni. Nie należy przy tym zapominać, że właściwym celem Uniwersytetów Europejskich jest wykształcenie młodego pokolenia Europejczyków gotowych sprostać wyzwaniom współczesnego świata.
Min. Szeptycki, jeszcze raz przypominając statystyki dotyczące sojuszy Uniwersytetów Europejskich, podkreślił też, że polskie uczelnie nie tylko mogą i chcą, ale też już są forpocztą procesu poprawy jakości kształcenia oraz zwiększania konkurencyjności europejskiej nauki w świecie.
Z kolei dr hab. Patrycja Matusz, prof. UWr, prorektorka ds. projektów i relacji międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego i pełnomocniczka Ministra Nauki ds. europejskich oraz prezydencji Rzeczypospolitej Polskiej w Radzie Unii Europejskiej, mówiła, że świat akademicki w Polsce ma obecnie przed sobą trudne wyzwanie, ale też szansę, jaką daje prezydencja Polski w Radzie Unii Europejskiej. Tą szansą jest przedstawienie naszej wspólnej, polskiej wizji dotyczącej kształtu nauki i kształcenia uniwersyteckiego. Dlatego jeszcze mocniej powinniśmy teraz współpracować, by zaprezentować na forum nasz wspólny głos, nasze stanowisko. Prof. Matusz apelowała, by efektem konferencji była nie tylko dobra merytoryczna dyskusja, ale też opracowanie dokumentu, który zawierałby ważne z punktu widzenia polskiego środowiska akademickiego postulaty.
Zamknięcie tej części spotkania stanowił wykład, z jakim wystąpiła prof. Dorothy Kelly, z Uniwersytetu w Granadzie pt. Universities without borders: the transformative power of European University Alliances as a new form of internationalization. Prof. Kelly w swoim wystąpieniu m.in. odpowiadała na pytanie, dlaczego wpływ sojuszy europejskich jest większy niż innych form współpracy międzynarodowej. Wskazywała np. na wielostronność współpracy w ramach sojuszy (kilka-kilkanaście uczelni w jednym sojuszu może współdziałać ze sobą); wiele konkretnych aktywności podejmowanych w ramach projektów realizowanych na poziomie poszczególnych jednostek uczelni/pracowników; lepsze warunki mobilności studentów i pracowników uczelni; stabilne ramy do podejmowania inicjatyw przez studentów i pracowników; działania obejmujące wszystkie dyscypliny i wszystkie misje uczelni; szeroką promocję europejskich wartości czy szeroką edukację międzykulturową.
Ku coraz lepszej internacjonalizacji
Część sesyjną konferencji rozpoczęła dyskusja pt. Refleksje nad dotychczasową działalnością Sojuszy EUI – przewaga korzyści czy wyzwań? Sesję prowadziła dyr. Katarzyna Aleksy.
Dr hab. Marcin Pałys, prof. UW, przewodniczący Zespołu ds. Europejskich Sieci Uniwersyteckich KRASP, pytany o korzyści z przynależności do sojuszy uczelni europejskich, zwrócił uwagę na to, że jedną z ważniejszych rzeczy w Polsce związanych z obecnością w sojuszach Uniwersytetów Europejskich jest entuzjazm i ogromna mobilizacja wielu osób ze środowiska akademickiego, by uczestniczyć w sieciach Uniwersytetów Europejskich. Prof. Pałys zwrócił też uwagę na to, że nie da się mówić o jednakowych korzyściach dla wszystkich uczelni w Polsce należących do europejskich konsorcjów: Te korzyści są tak różne, jak różne są uczelnie, które przystąpiły do sojuszy. Dla przykładu: średnim uczelniom dołączenie do sojuszu pozwoliło zrobić duży krok w umiędzynarodowieniu i dało ogromny impuls do wprowadzania innowacji w kształceniu i badaniach.
Omawiając korzyści na przykładzie Uniwersytetu Wrocławskiego, prof. Patrycja Matusz wskazywała z kolei, że na jej uczelni nastąpiła zmiana organizacyjno-systemowa, która jest efektem przystąpienia UWr do sieci Arqus: Wcześniej przez umiędzynarodowienie wszyscy rozumieli mobilności studentów i pracowników. Dzisiaj we wszystkich komórkach uczelni widać zmianę myślenia o umiędzynarodowieniu jako kontekście, w którym wszyscy, każda komórka UWr, funkcjonujemy.
O naturalności, z jaką obecnie traktowane są na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie wszelkie kwestie związane z umiędzynarodowieniem, mówił też prof. dr hab. Stanisław Kistryn, pełnomocnik rektora UJ ds. współpracy w ramach Una Europa: Dziś internacjonalizacja jest postrzegana jako nieodłączny element każdego w zasadzie działania podejmowanego w uniwersytecie.
Prof. Kistryn zauważył też, że dzięki sojuszowi na poszczególnych uczelniach funkcjonujących w sieci powstały zespoły ludzi, które na najbardziej skomplikowane wyzwania reagują szybko i skutecznie, podejmując określone działania w ramach wypracowanych już schematów. To też prowadzi do tego, że choć współpracujemy z innymi uczelniami, to nikt nie chce pozostać w ogonie, w związku z czym podpatrujemy wzajemnie swoje działania i staramy się je wdrażać, co prowadzi do harmonizacji całej strategii i wszystkich procedur w sojuszu. Prof. Kistryn podał na koniec swoją definicję sensu funkcjonowania sojuszy europejskich jako głębokiej transgranicznej współpracy.
Ku europejskim wartościom
O wyzwaniach w tej sesji mówił natomiast prof. dr hab. inż. Mariusz Głąbowski, prorektor ds. współpracy międzynarodowej Politechniki Poznańskiej (uczelnia jest liderem sieci EUNICE): Największym w przyszłości będzie utrzymanie entuzjazmu wszystkich partnerów sojuszu na dotychczasowym poziomie.
Na konkretne wyzwania wskazał też (specjalne nagranie wideo dla uczestników konferencji) dr hab. Dominik Antonowicz, prof. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, dzieląc tę kwestię między poszczególnych aktorów sojuszy europejskich. Dla Komisji Europejskiej wyzwaniem jest konieczność wprowadzenia dyplomu europejskiego, bez którego, zdaniem prof. Antonowicza, inicjatywa europejskich sojuszy będzie stopniowo wygasać. Dla rządu polskiego wyzwaniem jest ustalenie, czy umiędzynarodowienie świata akademickiego to cel strategiczny, czy może problem, z którym rząd się ma zmierzyć. Dla władz uczelni wyzwaniem jest konieczność trwałego zaangażowania się w struktury sojuszy europejskich. Dla naukowców wyzwaniem jest rozważenie, czy warto angażować swoje zasoby w sieć Uniwersytetów Europejskich (bilans nakładów i korzyści). Dla studentów i doktorantów natomiast wyzwaniem jest stała presja na pozostałych aktorów procesu, by umiędzynarodowienie wdrażać i poszerzać.
W czasie tej sesji głos zabrał również dr hab. Rafał Witkowski, prof. UAM, prorektor ds. współpracy międzynarodowej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, który stwierdził: Ważny efekt naszego ogromnego zaangażowania w sieć Uniwersytetów Europejskich to mocne przekonanie, że jesteśmy Europejczykami, Europa to nasz wspólny dom, a my możemy do tego domu coś konkretnego dołożyć.
Prof. Witkowski, odwołując się dalej do przemówienia prezydenta Emmanuela Macrona z 2017 r., w którym po raz pierwszy padła propozycja Uniwersytetów Europejskich, mówił też o europejskich wartościach i wskazał: Sojusze europejskie, w przypadku UAM to EPICUR, pomogą nam zbudować taką wspólnotę akademicką obejmującą naukowców, studentów, doktorantów, administrację, że ludzie będą głosowali na tę partię albo inną, bo serca mają po prawej albo po lewej stronie, ale nikt nie będzie głosował na partie populistyczne, które podkopują wartości europejskie. Uniwersytety Europejskie to bowiem nie tylko „ciekawy projekt”, „fajne wyjazdy”, „angażowanie się w doraźne współprace”. To coś znacznie większego, co pomoże stworzyć ludzi, którzy myślą wspólnymi kategoriami europejskimi.
Ku tandemom
Inne ciekawe sesje pierwszego dnia konferencji to: Akademicy i administracja – dwa światy czy naczynia połączone? Doświadczenia i rekomendacje (moderowana przez Ewę Kiszkę, przewodniczącą IROs Forum i kierownik Biura ds. Umiędzynarodowienia Uczelni, Gdański Uniwersytet Medyczny), Nowe Sojusze w pigułce – prezentacja polskich uczelni, które dołączyły do Sojuszy Uniwersytetów Europejskich w 2024 r. (moderator: Marcin Witkowski, FRSE) czy Studenci, doktoranci i pracownicy – zaangażowanie w działalność Sojuszy EUI. Praktyczne rozwiązania (moderator: Renata Decewicz, zastępca dyrektora Biura Programów Szkolnictwa Wyższego, FRSE). Dyskutowano w nich m.in. o akademickiej hierarchii (pracownicy będący nauczycielami akademickimi i niebędący nimi) oraz zaangażowaniu i roli poszczególnych grup z środowisk uczelnianych w kwestie związane z umiędzynarodowieniem i sojuszami europejskimi. Pierwszy dzień konferencji zakończyła kolacja i już kuluarowe dyskusje.
Magda Tytuła
Uniwersytety Europejskie w liczbach
- już 64 międzynarodowe konsorcja
- ponad 560 instytucji szkolnictwa wyższego z całej Europy
- 30 polskich uczelni w 32 sojuszach, w tym 9 nowych uczelni od 2024 r.
Więcej: erasmusplus.org.pl